25 december 2015

Het begint klein

Overweging op het hoogfeest van Kerstmis

Lezingen: Jesaja 9,1-3.5-6; Lucas 2,1-14

De bloemdecoratie aan de muren van deze kerk hier in Ovezande is dit jaar een bijzondere. Vanaf de eerste zondag van de Advent tot vandaag zijn de ruwe houten kistjes steeds meer aangekleed. Telkens kwam er een stukje versiering bij, zodat de bloemstukken nu in volle pracht staan te pronken. Want vandaag is het feest! Het is kerst! Uitbundig mogen we vieren, dat het duister gaat wijken, dat het licht zal terugkomen, dat er in onze wereld – ondanks geweld en chaos – vrede zal komen.

Dat gebeurt overigens niet zomaar. Het verlangen naar vrede zal een ijdele droom blijven, als wij er niet zelf ook aan zullen werken. Het visioen van vrede kan alleen maar werkelijkheid worden, als wij zelf er hartgrondig in willen geloven. Het lijken grote woorden, als ik zeg: het visioen van vrede. Het lijkt een visioen voor ver weg, onbereikbaar en voor velen wellicht een illusie. Maar misschien kan de bloemversiering in deze kerk ons op weg helpen. Want zo klein en onbeduidend als die is begonnen, zo begint ook ons werken aan vrede en verzoening. We moeten niet op voorhand uitgaan van grootse en onmiskenbare resultaten. We mogen erop vertrouwen, dat het begint met kleine stapjes. Ja. Het begint klein.

20 december 2015

Waar je het niet verwacht

Overweging op de 4e zondag van de Advent (jaar C)

Lezingen: Micha 5,1-4a; Lucas 1,39-45

Het is eigenlijk maar een heel kort verhaal, waarin Lucas vertelt over de ontmoeting tussen Maria en Elisabeth. Welgeteld slechts 117 woorden. Een verhaal dat nauwelijks zou opvallen tussen allerlei berichten op een bladzijde in de krant. Twee vrouwen, beide in verwachting, verbonden ook door hun familieband, begroeten elkaar in blijdschap en vreugde. Is dit nu het nieuws waarop de wereld zit te wachten?

Het antwoord op die vraag hangt af van wat voor soort nieuws je eigenlijk wil horen. Meestal is onze aandacht gericht op het nieuws dat duidelijke resultaten vermeldt. Zoals de regeringsleiders op de klimaattop in Parijs met de nodige trots de resultaten van de onderhandelingen presenteren. De partijen streven ernaar dat er snel een einde komt aan de stijging van de uitstoot van broeikasgassen, waardoor de opwarming van de aarde beperkt moet worden tot beneden de 2 graden. We mogen hopen, dat de partijen die aan de onderhandelingstafel zaten ook werkelijk de inspanningen zullen leveren om dit streven waar te maken.

13 december 2015

Het kleinere zoeken naar vrede

Beschouwing op weg naar kerstmis

Het verlangen naar licht, naar vrede en saamhorigheid lijkt ons met Kerstmis meer te beroeren dan in andere tijden van het jaar. Misschien komt dat wel door de duisternis en het gure weer, die in de natuur de overhand hebben. Of deels ook door het schrale klimaat, dat in onze samenleving van vele kanten op ons afkomt.

Dat verlangen naar vrede en harmonie drukt zich tegenwoordig vaak uit in het uitbundige licht, waarmee we onze kerstbomen of zelfs de buitenkant van ons hele huis optuigen. Soms denk ik wel eens, dat dit vele licht in onze straten als een soort bezwering wordt ingezet om onze behoefte aan innerlijk licht te maskeren. Het verlangen naar harmonie is ook zichtbaar in de behoefte aan het gezellige samenzijn met familie en vrienden. Of voor sommige mensen ook in de extra aandacht in deze dagen voor de asielzoekers, die in ons land een veilig heenkomen zoeken.

06 december 2015

Een menselijk gezicht

Overweging op de 2e zondag van de Advent (jaar C)

Lezingen: Baruch 5,1-9; Lucas 3,1-6

Misschien heeft u wel eens patience gespeeld. Het spelletje heet natuurlijk niet voor niets zo. Je moet inderdaad veel geduld hebben, voordat je 'n keer helemaal kunt uitspelen. Wist u trouwens, dat de woorden patience en patiënt qua betekenis heel dicht bij elkaar staan? Een patiënt moet immers ook geduld oefenen tot het moment, waarop hij genezen wordt verklaard. Hij moet wachten, wachten tot hij weer beter is. Maar als patiënt hoef je niet alleen maar passief te wachten. Je kunt vaak zelf heel wat doen om je genezing te bespoedigen. Gezond eten, fysiotherapie, je medicijnen nemen, en soms ook: beter willen worden. Wachten op herstel kan samengaan met verwachten. Verwachten is een actieve vorm van wachten: jezelf gereed maken voor de dingen die nog komen moeten. Zoals ouders in verwachting de babykamer gereed maken voor de komst van hun kindje.

Gereed

Deze Adventstijd is ook een tijd van verwachten. Weken waarin we ons gereed maken voor de komst van het kerstkind in onze wereld. Waar wachten we dan eigenlijk op? Want het kerstkind is toch al in onze wereld gekomen, meer dan 2000 jaar geleden? Waarom komen we die gebeurtenis dan elk jaar opnieuw tegen in onze gang door de tijd? En op welke manier kunnen we ons dan gereed maken voor de komst van dat kerstkind?

29 november 2015

De onbevangenheid van een kind

Filmrecensie van Brendan and the Secret of Kells (2009)
Regie: Tom Moore, Nora Twomey

Nergens in deze prachtige animatiefilm wordt duidelijk, dat het Boek van Kells een boek is dat de vier evangelies bevat. Alleen als je weet dat de monogrammen, die de nog lege bladzijden van het boek moeten vullen, de Griekse letters chi en rho zijn (de beginletters van ‘Christus’), kun je vermoeden dat het een evangeliarium betreft.

Voor het verhaal zelf speelt dat eigenlijk niet zo’n belangrijke rol. In het Ierland van de negende eeuw helpt de twaalfjarige Brendan zijn oom Cellach, die abt is van de abdij van Kells, om de kloostermuren te versterken tegen de dreigende invallen van de Noormannen. De kloosterlingen, evenals de dorpelingen die leven onder de bescherming van het klooster, worden met straffe hand aan het werk gehouden door de autoritaire, norse abt. Hij wil de schat van het geloof met alle mogelijke middelen beschermen tegen de barbaarse plunderaars uit Scandinavië.

Het Boek

Het symbool van dat geloof is het Boek, dat op het eiland Iona wordt geïllustreerd door broeder Aidan, een autoriteit op het gebied van kalligrafie en tekenkunst. Terwijl de dreiging van de invallende Noormannen toeneemt, lukt het Aidan de schat uit Iona nog in veiligheid te brengen in Kells. Brendan is meteen onder de indruk van de autoriteit van Aidan.

22 november 2015

De beslissing valt nú

Overweging op bij het feest van Christus, Koning van het Heelal (jaar B)

Lezingen: Daniël 7,13-14; Johannes 18,33b-37

De nervositeit in heel Europa, ook in Nederland, is groot na de terroristische aanslagen in Parijs op 13 november. Natuurlijk, het gewone leven gaat door –  zo goed als mogelijk. Maar er worden ook maatregelen genomen om zoveel mogelijk risico's uit te sluiten, zoals het afgelasten van de vriendschappelijke voetbalwedstrijd tussen Duitsland en Nederland. Regeringsleiders roepen op tot het bewaren van de kalmte; ze houden ons voor om ons niet bang te laten maken.

Het lijkt wel alsof er een strijd wordt uitgevochten tussen goed en kwaad op het scherpst van de snede. In die krachtmeting wordt ervan uitgegaan dat er een eenduidig onderscheid is tussen wie aan de juiste kant staat en wie niet. En ook, dat het erom gaat om de juiste kant naar de overwinning te voeren. De positie van de winnaar immers is een comfortabele plek. Jij hebt het voor het zeggen, en wat jij wil, dat gebeurt. Maar wat je dan vaak ziet gebeuren, is dat juist die 'ander' daardoor niet tot zijn recht mag komen. En als de 'verliezer' uiteindelijk niet ook recht wordt gedaan, dan kunnen er gevoelens van onvrede ontstaan, gevoelens van wrok en haat. En daarmee is de oorzaak gegeven voor weer nieuwe conflicten en onvrede.

15 november 2015

Aan de angst voorbij

Beschouwing

De toestroom van vluchtelingen in ons land geeft aanleiding tot verschillende, soms heftige en tegengestelde reacties. Dat varieert van berichten over een Emotioneel afscheid vluchtelingen bij vertrek uit crisisopvang Middelburg tot Brabantse gemeenten kijken weg voor vluchtelingenprobleem. De problematiek omtrent de opvang van vluchtelingen is complex. Een eenvoudige benadering is er niet. Want de grote toestroom en de pogingen om een humane opvang te realiseren hebben grote maatschappelijke gevolgen. De verschillen van inzicht lopen dwars door de samenleving, ze verdelen op bepaalde momenten ook beroepsgroepen of families, ze zorgen voor spanningen die niet altijd goed te hanteren zijn. Zelfs binnen de kerken is er niet altijd eensgezindheid.

De waarschuwende geluiden van mensen die zich afvragen of de opvang van vluchtelingen niet ten koste gaat van hun vooruitzichten op een volwaardige uitkering, op een goede huurwoning, op werk en inkomen, dienen uiterst serieus genomen te worden. De bezuinigingen van de laatste jaren hebben hun tol al geëist. Ook de signalen van mensen die bang zijn dat de komst van vluchtelingen nadelig zou zijn voor de eigen Nederlandse identiteit moeten niet zomaar genegeerd worden. De groeiende populariteit van de PVV is een ernstig teken aan de wand, dat niet straffeloos ontkend kan worden.

Gemeenschappelijk

Elk van de hierboven genoemde signalen verdient een eigen en weloverwogen reactie, die ik hier echter niet uitvoerig kan weergeven. Wat de geluiden van protest intussen gemeenschappelijk hebben, is dat ze voortkomen uit angst. Het betreft vooral de angst om te verliezen: je uitkering, de hoop op woonruimte, je werk, de eigen identiteit, misschien politieke macht. De angst om te verliezen is een zeer menselijke en ook begrijpelijke reactie. Wanneer de angst mensen in haar greep krijgt, dan wordt veelal houvast gezocht in wat men nog wel kent of heeft. En als tenslotte deze behoefte aan houvast een krampachtig karakter krijgt, dan wordt daarmee het uitzicht op alternatieven sterk belemmerd. Mensen raken dan opgesloten in zichzelf, in hun eigen denken en voelen. Angst – zo leert immers het spreekwoord ons – is een slechte raadgever.

Om de angst te trotseren, helpt het niet dat we haar ontkennen. Ze is er, en dat is reëel. Wat we wel kunnen proberen is, om eraan voorbij te komen. Dat is de houding van wie moedig durft te zijn. Moed is het kenmerk van mensen, die hun angst onder ogen durven zien, maar desondanks zich vrij voelen om te doen wat nodig is. Het geloof in de noodzakelijke en daarom juiste keuze is sterker dan de angst om te verliezen wat onopgeefbaar lijkt. Op dit moedige geloof doet Jezus een appel, wanneer hij zegt: 'Wie zijn leven wil redden, zal het verliezen, maar wie zijn leven om Mij verliest, die zal het redden.' (Lc 9,24) Los laten wat vertrouwd is en wat niet prijs te geven lijkt, is niet eenvoudig. Maar de moed om desondanks te kiezen voor het paradoxale verlies-dat-winst-oplevert, maakt het onmogelijke op een onverwachte manier toch mogelijk.

Doorverteld

Naast de vele geluiden van protest inzake de komst van vluchtelingen zijn er ook verhalen die meestal het nieuws niet halen. Zo gaan die dingen doorgaans: het kwade schreeuwt, het goede fluistert slechts. Het zou zo mooi zijn, als al die gefluisterde verhalen meer aandacht kregen en doorverteld werden. Want de komst van de vele vluchtelingen geeft ons nu juist ook een uitgelezen kans. De kans immers om ons (als Nederlanders, als mensen met een humanistische of gelovige overtuiging) van onze beste kant te laten zien.

08 november 2015

Je laatste penning

Overweging op de 32e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: 1 Koningen 17,10-16; Marcus 12, 38-44

Zo'n kleine vijftien jaar geleden kwamen in Nederland de eerste voedselbanken van de grond. Ze waren bedoeld om mensen te ondersteunen, die te weinig inkomsten hadden om voldoende voedsel te kopen voor zichzelf en hun kinderen. Sindsdien is het aantal voedselbanken in Nederland (en daarbuiten trouwens ook) explosief gegroeid. Deze enorme groei geeft aan, dat er een toenemende kloof is ontstaan tussen rijk en arm. Het is goed, dat er mensen zijn die een stukje van deze kloof proberen te overbruggen met initiatieven voor voedselhulp. Maar voor de mensen die van deze initiatieven afhankelijk zijn, is het vaak een beschamend gevoel om de hand te moeten ophouden. Zij moeten er maar op vertrouwen, dat anderen hen ondersteunen bij hun levensonderhoud. Ik weet eerlijk gezegd niet, of ik zelf zoveel vertrouwen zou kunnen opbrengen. De neiging om zoveel mogelijk zelf het initiatief in handen te houden is heel sterk aanwezig.

Wie goed doet, ...

Toch horen wij vandaag in de lezingen, dat leven vanuit vertrouwen uiteindelijk meer perspectief biedt. In het verhaal uit het boek van de Koningen hebben we geluisterd naar een voorval uit het leven van de profeet Elia. Er is een tijd van grote droogte in het koninkrijk, en veel mensen lijden honger. Elia moest vluchten voor koning Achab. Want hij beschuldigde de koning ervan niet te vertrouwen op Jahweh, maar op Baäl, de god van de Kanaänieten. Tijdens zijn vlucht ontmoet Elia bij de stadspoort een weduwe (in die tijd - zonder sociale zekerheid - toch al in een kwetsbare positie). Juist haar vraagt hij om water en brood. Ze heeft maar weinig, en toch is ze bereid om te delen met Elia. Ze vertrouwt op de toezegging van de profeet, dat ze ook in de toekomst voldoende brood en olie zal hebben. 'Wie goed doet, goed ontmoet,' moet de vrouw gedacht hebben. Ze leeft vanuit een fundamenteel vertrouwen, dat haar leven nooit volkomen uitzichtloos zal zijn.

02 november 2015

Allerzielen

Gebed om blijvende verbondenheid

Je ogen worden niet meer gezien,
je stem wordt niet meer gehoord.
Je handen zullen niet meer strelen,
je voeten niet meer gaan.

Maar in ons hart is er een plek
– voor altijd – om jou te gedenken,
om zonder einde van je te houden,
en je nimmer en nooit te vergeten.

Gescheiden door de onverbiddelijke grens
van hier naar daar, van leven naar dood,
bidden wij om blijvende verbondenheid,
gedragen door Gods liefde, die stáát.

Dat ons verdriet, de schrijnende leegte
verzacht wordt door goede herinneringen.
En dat Gods genade ons de kracht mag geven
om nieuwe wegen te gaan van liefde en leven.

01 november 2015

Muziek raakt de ziel

Interview met Angella Steur
in de serie Graven naar geloof

Mijn oog valt, zodra ik de woonkamer binnen kom bij Angella Steur, op een charmante, warm-bruine vleugel, waarnaast enkele gitaren en een saxofoon staan opgesteld. Muziek speelt in haar leven – en in dat van haar man Leo – een belangrijke rol. 'In de muziek,' zegt Angella, 'kan ik heel veel kwijt. Vaak is dat in de moderne, maar andere keren ook in de klassieke muziek. Muziek immers is emotie. En daarom raakt muziek vrijwel altijd mijn ziel. Maar daarnaast zijn het in veel gevallen ook teksten, die iets in mij triggeren. Een woord, een bepaalde zinsnede, een gedachtegang: het kan bij mij veel teweeg brengen.'

Inmiddels al tweeëntwintig jaar is Angella de dirigente van het koor l'Esprit, verbonden aan de Maria Magdalenakerk in Goes. Vanaf de oprichting, tien jaar eerder, maakt zij deel uit van het koor, dat is ontstaan op initiatief van Evert Heijblok. Later heeft Bas van Dijk de directie overgenomen en op zijn verzoek is Angella daar nadien mee doorgegaan. 'De kracht van ons koor zijn de vele onderlinge sterke vriendschapsbanden. En,' vult Angella in één adem aan, 'dat we in het koor ook onze emotie kunnen en mogen tonen. Als iemand vol schiet bij een bepaald lied, dan wordt dat zonder problemen geaccepteerd, dan is er altijd wel iemand die een arm om je schouder legt. Dat soort dingen gebeuren, wanneer we teksten zingen die een sterke lading hebben. Ik schrijf zelf ook teksten op bekende, vaak moderne melodieën; soms ook componeert Leo een mooie melodie op een zelf geschreven tekst. Als we het lied dan gaan repeteren, en er komen emoties los, dan weet ik: dit raakt mensen. Dat geeft veel voldoening. Het is fijn om te merken, als ik mijn gevoel voor muziek kan overbrengen op anderen.'

25 oktober 2015

Tijd en aandacht

Overweging in de themaviering Tijd

Lezing: Marcus 10, 46-52

'Zullen we een wedstrijdje doen?' vroeg de haas aan de schildpad. De schildpad stemde in. Wie het eerst bij de kersenboom zou zijn, had gewonnen. Hoe het afloopt, laat zich raden. Toen de schildpad uren later ook bij de kersenboom arriveerde, was zijn reactie: 'Gefeliciteerd, haas. Maar uiteindelijk is het voor jou en voor mij op hetzelfde tijdstip Nieuwjaar.'

Waarmee de schildpad aangeeft, dat tijd toch maar een relatief begrip is. Natuurlijk, het lijkt erg efficiënt als je veel kunt doen in een korte tijd. Waarschijnlijk is het dat ook wel: efficiënt. Maar daarachter of daaronder ligt nog een andere vraag. Want je kunt wel veel dingen doen in korte tijd, en je kunt dat zelfs heel geconcentreerd doen. Maar of je daardoor de dingen ook met aandacht doet, is nog niet gezegd. De behoefte aan aandacht proef je vaak in de verzuchting van mensen als ze zeggen: 'Ik wilde, dat hij (of zij) eens wat meer tijd voor mij had.' Aandacht hebben is niet alleen een kwestie van kwantiteit, van hoeveel tijd je aan je partner, je kind, je leerling of je werknemer of aan een toevallige passant wilt besteden. Het is vooral een kwestie van kwaliteit. Dus niet hoeveel tijd besteed je aan iemand, maar hoe besteed je tijd aan iemand.

18 oktober 2015

Ultieme vrijheid?

Filmrecensie van Into the Wild (2007)
Regie: Sean Penn

Beschouwend, zelfbewust, eigengereid en intelligent: zo gaat Christopher McCandless op zoek naar de ultieme vrijheid. Alles uit zijn verleden wil hij achter zich laten, omdat hij de zoektocht naar de essentie van het leven belangrijker vindt dan de pure gerichtheid op materiële rijkdom en het gesetteld zijn, die hij bij zijn ouders ziet. Doel van zijn zwerftocht is Alaska, waar hij een verlaten bus vindt in het midden van de wildernis. Daar vindt hij de eenzaamheid die hem dicht bij de begeerde vrijheid brengt.

Radicaal

In deze road movie gaat het om een spirituele zoektocht, die langs verschillende stadia verloopt, door de regisseur ingedeeld als: geboorte, adolescentie, familie en het vinden van wijsheid. Om die spirituele zoektocht te kunnen volbrengen laat Christopher radicaal los wat hem aan het verleden bindt. Na het behalen van zijn high school verbreekt hij de band met zijn ouders en zus volkomen. Hij neemt alleen mee wat noodzakelijk is voor onderweg, wist alle sporen uit waardoor hij gevonden kan worden door zijn familie, geeft zijn spaargeld - totaal $ 24.000 - aan de liefdadigheid, verbrandt zijn laatste dollars en neemt de naam Alexander Supertramp aan (tramp is in het Engels de aanduiding voor een dakloze, een zwerver). Ook in dit pseudoniem zoekt de hoofdfiguur dus het radicale: hij wil geen gewone, maar een superzwerver zijn.

27 september 2015

Open minded

Overweging op de 26e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Numeri 11,25-29; Marcus 9,38-43.45.47v

Als ik zeg, dat mensen het lang niet altijd met elkaar eens zijn, dan lijkt dat verdacht veel op het intrappen van een open deur. Maar goed, nu ik het eenmaal heb gezegd, hoef ik deze uitspraak ook niet te onderbouwen met een rijtje voorbeelden. De kunst is – in dergelijke situaties van meningsverschil – om het gesprek niet af te kappen. Waar dat wel gebeurt, waar mensen elkaar buiten sluiten omwille van een andere opvatting, daar worden grenzen getrokken die de onderlinge verstandhouding in de weg zitten.

Wel of niet?

In de Schriftlezingen horen we ook over mensen, die van ongepaste duidelijkheid houden: jij hoort bij ons, en jij niet. Uit het boek Numeri hebben we het verhaal beluisterd over een aantal assistenten van Mozes. Zeventig oudsten worden toegerust met inspiratie en enthousiasme, zodat ze kunnen spreken (profeteren heet dat) namens God en Mozes. Naast die zeventig zijn er nog twee anderen, Eldad en Medad, die hun enthousiaste spreken niet kunnen tegenhouden. Ook zij profeteren. Daar wordt bezwaar tegen gemaakt, omdat de twee niet op de vereiste wijze zouden zijn toegerust. Ja, zegt Jozua, dat kan natuurlijk niet. Ja, zegt Mozes, dat kan natuurlijk wel. Waarom zou je mensen, die het goede woord spreken, het zwijgen moeten opleggen? Ook al hebben ze niet de voorgeschreven procedure doorlopen: ze doen wat gedaan moet worden. Ze doen wat goed is. Daar moet je niet moeilijk over doen, daar moet je verheugd over zijn!

20 september 2015

Een warm vangnet

Interview met Ad Lijmbach
in de serie Graven naar geloof

Hij is van vele markten thuis. Op de sociale media maakt Ad Lijmbach geregeld melding van zijn tochten als vrijetijdswielrenner. Op politiek gebied heeft hij zich verdienstelijk gemaakt, onder andere als gemeenteraadslid en Statenlid voor het CDA. Beroepsmatig was hij tot voor kort werkzaam bij het Kadaster en is hij daarnaast momenteel voorzitter van de Dorpsraad in zijn woonplaats Lewedorp. En op kerkelijk gebied heeft hij vele functies: koster en koorzanger in Lewedorp, waar hij ook de ledenadministratie mee heeft geautomatiseerd alsmede de administratie van kerkhof. Verder is hij sinds de oprichting in 1981 bij de Parochievergadering in Lewedorp betrokken.

Om het nog maar niet te hebben over de vele uren die vanaf de jaren tachtig in de vorige eeuw zijn besteed aan het Pastoraal Regionaal Overleg, voorloper van de InterParochiële Vereniging, waar uiteindelijk de Pater Damiaanparochie uit is ontstaan. Dat hele traject heeft Ad meegemaakt en mee gemáákt.

Bourgondisch katholiek

Interessanter dan deze korte opsomming van bezigheden vind ik de vraag, wat Ad bezielt om dit allemaal te willen doen. 'Van meet af aan was voor mij duidelijk, dat de bakens op kerkelijk terrein verzet zouden gaan worden. Werken aan de toekomst is voor mij altijd een sterke focus geweest. Door allerlei bestuurlijke werkzaamheden kwam voor mijzelf ook duidelijker in beeld, wat mij motiveerde. Ik ben altijd een verenigingsman geweest, en ik vind het belangrijk om iets te doen voor de gemeenschap. Daar komt bij dat ik – afkomstig uit Brabant, waar het katholieke geloof een zekere vanzelfsprekendheid heeft – hier in Zeeland voelde, hoe je je katholicisme meer moest manifesteren. Je moet laten zien, dat je er bent. Dat vind ik overigens een terechte zaak. Het heeft mijn geloof versterkt en ook verdiept.'

13 september 2015

Verliezen is het nieuwe winnen

Overweging op de 24e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Jesaja 50,5-9a; Jakobus 2,14-18; Marcus 8,27-35

Wanneer je als atleet de top wilt bereiken, dan moet je daar erg veel voor over hebben. Je moet niet alleen uren en uren investeren in de training, maar ook letten op de juiste voeding. Je zult ook wel eens een feestje moeten overslaan, omdat voldoende slaap nodig is voor het bereiken van je ultieme doel. Kortom: het realiseren van je droom kan betekenen, dat je zult moeten afzien – mentaal en fysiek. Maar het bereiken van het gestelde doel maakt veel, zo niet alles, goed.

Ultieme droom

Voor het realiseren van zijn ultieme droom is Jezus bereid om heel ver te gaan. Wat hem voor ogen staat, wat God voor ogen staat, is een wereld waarin mensen, alle mensen elkaar recht doen. Een wereld, die er totaal anders uitziet dan wat wij gewoonlijk waarnemen. Een wereld, waarin mensen zorg hebben voor elkaar, waarin mensen proberen om het beste uit de ander naar boven te halen. Een wereld waarin mensen bereid zijn tot verzoening en vrede, een wereld van vriendschap en genegenheid, van hartelijkheid en onderlinge verbondenheid.

06 september 2015

Van iedereen

Het was een feest van eensgezindheid daar op het festival van Werchter is 1994. The Scene kreeg moeiteloos het publiek mee toen Iedereen is van de wereld werd gezongen. Het nummer is inmiddels een klassieker geworden in de geschiedenis van de Nederlandse popmuziek. Het wordt uit volle borst en - mag je aannemen - met overtuiging meegezongen. Iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen.

Als je in een goede stemming bent (wat meestal het geval is als je een muziekfestival of concert bezoekt), dan valt het je makkelijk om een tekst als deze mee te zingen. Samen met vele, vele anderen, drankje in de ene hand en je andere hand om de schouder van je buurvrouw/man, springend, klappend op het ritme van de muziek - dat is 100% genieten. Iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen.

Het refrein dreunt nog na in mijn hoofd als ik in de afgelopen weken trieste beelden voorbij zie komen van vele, vele anderen die ook eensgezind zijn. Niet eensgezind in hun muzikale saamhorigheid, maar in hun vastberadenheid om hun onveilig geworden vaderland achter te laten, wanhopig op zoek naar een plekje in de wereld waar anderen hen niet naar het leven staan. Iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen.

Niemand laat huis en haard, niemand laat zijn hele hebben en houden, niemand laat zijn oude moeder en andere dierbare familieleden achter, als daar niet een dringende noodzaak voor is. Wanneer je niet weet, of je de dag van morgen nog wel levend zult zien, wanneer je voor je kinderen (je eigen vlees en bloed) geen veilige toekomst kunt opbouwen, wanneer je moet leven tussen de vuurlinies van elkaar rivaliserende partijen of in je kapot geschoten huis, eigenlijk niet meer dan een krot, dan neem je op een bepaald ogenblik een besluit. Iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen.

En dan begint de lange, vaak barre reis. Een reis, die niet alleen in financieel opzicht een hoge prijs van je vraagt, maar ook mentaal en fysiek. Te veel mensen is een wankele boot, medevluchtelingen die onderweg verdrinken of totaal uitgeput neervallen, grensposten die als onneembare vesting gebarricadeerd worden, onzekerheid over het bereiken van je bestemming (waar die ook mag zijn...) - het is een compleet onzekere onderneming. Maar terug gaan is geen optie. Er is slechts één houvast. Iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen.

En zou het ons, inwoners van de westerse wereld (een wereld die zichzelf graag afficheert als beschaafd) lukken om dit refrein mee te zingen met die troosteloze stoet van verdreven en onzekere mensen? Of reserveren we de klassieker van The Scene liever voor het festival of de concertzaal? En laten we dan de angst voor het verlies van ons eigen hebben en houden toch maar prevaleren boven het dringende appel dat vluchtelingen in steeds grotere aantallen op ons doen? Laten we dan niet eigenlijk een stuk van onze eigen beschaving varen en een deel van onze menselijke waardigheid verloren gaan, wanneer we harteloos omgaan met wie wanhopig op zoek is naar een veilige plek voor zichzelf en zijn kinderen?  Ook voor ons is er in deze kwestie per slot van rekening slechts één houvast  Iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen.

Van iedereen.

Van iedereen.

Van iedereen.

Van iedereen.

Van iedereen.

29 augustus 2015

De handen ineen

Overweging bij de oecumenische Openluchtdienst te Hansweert
30 augustus 2015

Lezingen: Ruth 1,14-19; Lucas 10,1-5

Of het klikken gaat tussen mensen, is altijd weer spannend. Zeker wanneer je anderen voor het eerst ontmoet, dan is het altijd even aftasten. Als je elkaar wat langer kent, dan weet je wel ongeveer wat je aan elkaar hebt. Maar zelfs dan is er geen garantie, dat je samen op dezelfde golflengte zit. Je kunt van mening verschillen, je kunt – als het tegenzit – ook behoorlijk uit elkaar groeien. De spanning, die altijd aanwezig is in de relatie tussen mensen, is in zekere zin ook voelbaar in de lezingen van deze openluchtdienst.

Verbondenheid

Ruth en haar zuster Orpa zijn van origine Moabitische vrouwen. Voor de Joden behoren zij dus tot de heidenen. Dat brengt al een zekere spanning met zich mee bij de toehoorders van het verhaal destijds. Want het verhaal begint eigenlijk met te zeggen, wat Ruth en Orpa niet zijn. Ze zijn eigenlijk niet OSM (ons soort mensen). Hun schoonmoeder Naomi, een joodse vrouw en zelf ook weduwe net als Orpa en Ruth, wil terugkeren naar haar eigen volk als de hongersnood in Juda voorbij is.

23 augustus 2015

De gulden regel

Filmrecensie van Departures (2009)
Regie: Yojiro Takita

Het leven van Daigo Kobayashi komt helemaal op zijn kop te staan, wanneer het orkest waarin hij cello speelt wordt opgeheven. Zijn veel te dure instrument hij moet verkopen, en met zijn vrouw Mika keert hij terug naar het dorp waar hij is geboren en opgegroeid. Op zoek naar een bron van inkomsten vindt hij onverwacht een baan bij een uitvaartverzorger. Maar voor zijn vrouw verzwijgt hij wat voor soort werk hij doet.

Dit is het kader van het soms komische, vaak ook ontroerende verhaal, waarin Gaido wordt geconfronteerd met verschillende wijzen van omgaan met de dood. En tegelijk leert hij ook begrijpen wat het lot hem op zijn eigen levensweg wil bijbrengen. Steeds opnieuw moet hij vertrekken (vandaar de titel?) vanuit een onzekere situatie om een volgende stap te zetten in zijn persoonlijke ontwikkeling en in zijn spirituele groei. Teruggaan naar zijn wortels blijkt voor Daigo de manier om te ontdekken, hoe zijn verhouding is geweest tot zijn vader.

16 augustus 2015

Wijze mensen

Overweging op de 20e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Spreuken 9,1-6; Johannes 6,51-58

Menselijke deugden en ondeugden worden in oude literatuur en in middeleeuwse toneelstukken vaak voorgesteld als personen. Zo kennen wij bv. ook Vrouwe Fortuna, die het geluk voorstelt, of Vrouwe Justitia, die staat voor de rechtvaardigheid.

In de heilige Schrift wordt de wijsheid dikwijls verbeeld als een vrouw. Zo vertelt vandaag de eerste lezing over Vrouwe Wijsheid, die haar huis gastvrij heeft opengezet. Zij nodigt mensen uit om bij haar aan tafel te komen: 'Eet van mijn brood en drink van mijn wijn; laat je onverstand varen en zie wijze mensen te worden', zo zegt zij.

De bijbel spreekt in de eerste lezing van vandaag over levenswijsheid. Die doe je niet allereerst op uit boeken. Ze is vooral een resultaat van ervaring. Wat wij van anderen leren en wat wij zelf meemaken aan lief en leed, en hoe wij daaraan in ons leven een plek weten te geven, dat maakt ons levenswijs. In de eerste lezing vraagt Vrouwe Wijsheid ons, dat wij ons voeden met de dingen waarvan wij echt wijzer, levenswijs worden.

09 augustus 2015

De leegte leeg laten (2)

Wanneer je in je leven te maken krijgt met verlies, dan is dat vaak niet alleen een pijnlijke maar in bepaalde opzichten ook een bedreigende ervaring. Ongewenst zonder werk raken, een geliefd mens uit je naaste omgeving verliezen, geen vervulling vinden in je verlangen om kinderen te krijgen, niet erkend worden om wie je in wezen bent - het zijn even zovele voorbeelden van verlies en leegte, waarmee je je moet zien te verhouden.

De leegte in je leven kan als een enorme bedreiging op je af komen. Want het verlies van iemand die (of iets dat) deel uitmaakt van de essentie van je bestaan betekent vaak tegelijkertijd, dat een groot deel van de betekenis wegvalt, die inhoud geeft aan je leven. En als het leven zonder betekenis, zonder zin dreigt te raken, dan kun je daar meestal maar moeilijk mee overweg. Een leven zonder zin of betekenis wordt als zodanig leeg en zonder perspectief.

Vervangende zingeving

In de meeste gevallen van een leegte-ervaring ben je geneigd om de akelige dreiging van zinloosheid of betekenisverlies tegemoet te treden met het zoeken naar vervangende zingeving. Je vult de leegte het liefst maar zo snel en adequaat mogelijk op, zodat de dreiging - minstens voor je gevoel - minder wordt. Of misschien beter hanteerbaar. De vervangende zingeving maakt het leven weer enigszins overzichtelijk. Er wordt een nieuw perspectief zichtbaar, waardoor het absurde van de ervaren leegte wordt afgewend. Werkloosheid proberen we te bestrijden met het zoeken naar ander, misschien wel vrijwillig werk. Ongewenste kinderloosheid kan aanleiding zijn tot adoptie van kinderen.

04 augustus 2015

In de marge

Overweging bij de 14e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Ezechiël 2,2-5; Marcus 6,1-6

Een flinke wandeltocht maken: het gaat gemakkelijker als je met een behoorlijke groep bent. In je eentje kan het veel taaier zijn. Als je samen met anderen bent, kun je elkaar aanmoedigen. Je neemt elkaar op sleeptouw. Maar als je alleen loopt, dan moet je het hebben van je eigen kracht, je eigen motivatie, zonder dat je kunt terugvallen op een ander.

Zo is het ook met het verkondigen van een opvatting, die afwijkt van wat gangbaar is. Meedeinen op de hoofdstroom van wat in onze samenleving gebruikelijk is, dat gaat de meeste mensen gemakkelijk af. Je bent als het ware opgenomen in een groter geheel. Je voelt je ondersteund door wat de meeste mensen ergens van vinden. Maar als je er een afwijkende mening op na houdt, dan moet je stevig in je schoenen staan. Je moet over een grote innerlijke kracht beschikken om tegen de stroom in te kunnen roeien. Het vraagt ook wel een zekere moed om af te wijken van wat de meerderheid vindt. Want opereren vanuit de marge is in een bepaald opzicht ook bedreigend voor wat 'men' gebruikelijk wenst te vinden.

02 augustus 2015

Eerst geloven, dan zien

Overweging op de 18e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Exodus 16,2-4.12-15; Johannes 6,24-35

Een mens zwoegt wat af in zijn leven. Vele uren kost het om ons werk te doen: in het bedrijf, thuis of op school. En dat allemaal met de bedoeling om brood op de plank te krijgen, een huis te bekostigen om in te wonen, kleren te kunnen aantrekken die ons lichaam beschermen en verder alle dingen te kopen die ons leven aangenamer maken. Maar het voldoen aan al deze materiële behoeften is geen garantie, dat we ook gelukkig zijn in ons leven. Het verschil tussen een aangenaam leven en een gelukkig leven wordt bepaald door hoe wij omgaan met de volgorde van zien en geloven.

Zien wat nog niet is

Over die volgorde gaan ook de verhalen, die wij vandaag gehoord hebben in de Schrift. In de eerste lezing hebben wij gehoord over het volk Israël, gevlucht uit het slavenbestaan in Egypte en nu dolend door de barre, onherbergzame woestijn. De mensen morren tegen Mozes, want ze hebben honger. Ook al was er onderdrukking in Egypte, er was wel brood om te eten. Geen vrijheid dus, maar wel brood. Maar Mozes vraagt de Israëlieten om meer vertrouwen te hebben in de voorzienigheid van God. God biedt vrijheid en brood. Dat vraagt echter wel vertrouwen van de Israëlieten, ze moeten willen geloven in Gods leidende hand. Je moet willen zien wat er nog niet is, maar wat wel komen kan. Dus niet: eerst zien en dan geloven. Maar juist het omgekeerde: eerst geloven en dan zien. Vertrouw nou maar dat het goed komt, en dan zie je het ook gebeuren. God zal voorzien in de behoeften van de Israëlieten.

26 juli 2015

Het betrekkelijke van de vergankelijkheid

Filmrecensie van Cherry Blossoms / Kirschblüten (2008)
Regie: Doris Dörrie

'Generaties gaan en generaties komen, en de aarde blijft almaar bestaan. Het wordt een vermoeiend verhaal en geen mens kan er iets over zeggen. Hij kijkt wel, maar ziet niets, hij luistert zonder iets te verstaan. Wat geweest is, zal weer zijn. Wat gebeurd is, zal weer gebeuren: nieuw is niets onder de zon.' Deze weinig optimistische woorden uit de boek Prediker (1,4.8-9, Willibrordvertaling) lijken de toon te zetten voor het verhaal van Rudi en Trudi. De vergankelijkheid van het leven, de zinloosheid van de menselijke inspanningen, het verloren gaan van de passie uit de huwelijksrelatie, de vervreemding tussen ouders en kinderen: ze passen allemaal in het verhaal, waarin de liefde lijkt te worden ondergesneeuwd door verloren dromen en door een toekomst met nauwelijks hoop.

Verwijderd

Rudi en Trudi wonen in een klein Beiers dorpje, ver verwijderd – zo lijkt het – van wat er in de grote wereld gebeurt, verwijderd ook (fysiek en psychisch) van hun drie kinderen. Klaus is getrouwd met Emma; zij hebben twee kinderen: Robert en Celine. Karolin heeft een lesbische relatie met Franzi. Zij allen wonen in Berlijn, een enorme metropool in vergelijking met het kleine Beierse dorpje. Karl, de andere zoon is single; hij woont en werkt in Tokio.

Rudi is een man, die het liefst alles wil houden zoals het is. Trudi droomt ervan zich te bekwamen in het Japanse butohdansen, maar maakt zichzelf in alles ondergeschikt aan de rust en het gemak van haar man. Een bezoek aan Japan met de beroemde berg Fuji blijft daarom een verre droom. Rudi heeft geen enkele droom meer: zijn werk op het kantoor van de vuilnisophaaldienst verricht hij met grote nauwkeurigheid maar zonder enige passie. Zijn geijkte levenswijsheid vat hij samen in de gevleugelde woorden: 'An apple a day keeps the doctor away'.

19 juli 2015

Ankerpunten

Overweging op de 16e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Jeremia 23,1-6; Marcus 6,30-34

In vroeger tijden gebruikten zeelieden overdag de zon en een sextant om hun koers te bepalen. En 's nachts verlieten ze zich op de sterren. Omdat de sterren altijd hun vaste plaats houden, waren ze een soort ankerpunt voor de positiebepaling van de schepen. Ankerpunten hebben ook wij af en toe nodig om onze positie in het leven te bepalen. En misschien kunnen de lezingen vandaag wel zo'n ankerpunt zijn.

Verhouding

Het eerste ankerpunt is te vinden in de lezing uit het boek van de profeet Jeremia. Hij stelt de verhouding aan de orde tussen de leiders van Juda en de gewone mensen. De historische situatie waarin dit gebeurt, moeten we ons als volgt voorstellen. Juda is een afsplitsing van het oorspronkelijke Israël; het wordt ingeklemd tussen de twee supermachten van die tijd: Egypte en Babylonië. De politieke leiders van het volk moeten zware belasting betalen aan Babylonië. Maar zelf gaan die leiders daar niet onder gebukt. De last wordt helemaal afgewenteld op de gewone mensen. Die komen daardoor flink onder de armoedegrens terecht. Dat is precies de reden, waarom Jeremia de leiders beschuldigt van onbehoorlijk bestuur. Zij zijn als herders, die de kudde aan zijn lot overlaten. Maar: Jeremia blijft hopen, dat er een herder komen zal, die de schapen zal hoeden zoals het hoort. Een leider, die het land rechtvaardig en eerlijk zal besturen. Die hoop, dat visioen van rechtvaardigheid is het ankerpunt voor zijn toehoorders.

08 juli 2015

De leegte leeg laten

Woorden, beelden, muziek. Persoonlijke invallen, nieuwsflitsen, contacten via sociale media. Vragen die anderen aan je stellen, reclamespotjes. We worden vandaag de dag explosief overspoeld met informatie. Zozeer zelfs, dat het noodzakelijk is om al die indrukken selectief te verwerken. Je kunt simpelweg niet alles tot je nemen. Het kan niet anders, of er gaan ook bepaalde signalen, vragen, opmerkingen en berichten langs je heen.

Voor een deel hebben we het ook aan onszelf te danken. Niet alleen hebben we de informatielawine zelf in het leven geroepen, we hebben ook de neiging om ze in stand te houden en te versterken. Want stel je voor, dat je een belangrijk bericht of een essentiële trend zou missen! Dus blijven we actief op zoek naar alles wat ons maar ten dienste kan staan om onze informatiehonger te stillen. En ja, ook zelf doe ik daar - meestal - vrolijk aan mee.

Leeg?

Zelfs tijdens vakanties (perioden dus, waarin je vrij 'mag' zijn) betrap ik mij erop, dat ik toch steeds bezig moet zijn, zij het ook in een ander tempo en met een andere gevoelswaarde. Lezen, fietsen, een spelletje op de tablet, zelfs een tukje overdag omdat het lichaam erom vraagt: ik blijf voortdurend 'bezig'. Zomaar een tijdje niksen, alles loslaten, 'leeg' worden: dat is er nauwelijks bij. Ja oké: ik neem afstand van de druk van het werk. Want wees gerust: mail en telefoon van het werk staan resoluut in de vakantiestand. Maar echt leeg worden?

28 juni 2015

De boodschap blijft inspireren

Interview met Carine Neijzen
in de serie Graven naar geloof

Behalve met een hartelijke handdruk van haar man Dick word ik enthousiast welkom geheten door Uva, het hondje dat Carine Neijzen en haar partner hebben geadopteerd vanuit een asiel in Spanje. Speels, aanhankelijk en nieuwsgierig dartelt het beestje om mij heen. Maar als Dick vervolgens met Uva gaat wandelen, is er alle ruimte om nader kennis te maken met Carine. Ik ken haar voornamelijk als secretaris van de Caritas. Maar ik ben toch vooral geïnteresseerd in de achtergronden van haar keuze om bijna twintig jaar in Afrika te werken.

'Vanaf mijn tiende levensjaar heb ik al gezegd, dat ik dat wilde. Mensen als Albert Schweitzer en pater Damiaan waren voor mij heel inspirerende figuren. Hun levensverhalen werden verteld op de lagere school en ook op de katholieke middelbare school in Amsterdam, waar in ben geboren en opgegroeid. Ik had eerst het idee om als verpleegster te gaan werken, maar uiteindelijk ben ik toch op het spoor gezet om medicijnen te studeren. Na de basisopleiding heb ik nog drie jaar nodig gehad om de tropenopleiding, chirurgie en verloskunde te doen. Ik was negenentwintig toen ik voor Memisa in Oeganda kon beginnen.

Aantrekken

De politieke situatie was verre van stabiel, zo kort na het afzetten van de dictator Idi Amin. Daarom ging ik werken in het Mutolere Hospital in Kisoro, dat zo ver mogelijk van de hoofdstad Kampala verwijderd lag. Het was vlak bij de grens met Congo en Rwanda. Het eerste contract in het ziekenhuis, dat werd geleid door zusters van Mater Dei uit Breda, gold voor drie jaar. Uiteindelijk ben ik zeven jaar gebleven. Daarna ben ik voor twee jaar terug gekomen naar Nederland om de huisartsenopleiding te doen en te werken.

14 mei 2015

In de wolken

Overweging op Hemelvaart
bij de oecumenische viering in 's-Heer Arendskerke

Lezingen: Handelingen 1,4-11; Johannes 17,9-11

Precies tien dagen geleden hebben wij de doden herdacht die gevallen zijn in en sinds de Tweede Wereldoorlog. Wij roepen hun namen, hun levens terug in onze herinnering, omdat wat zij deden nog steeds van betekenis is voor ons, vandaag. Ook als een dierbare uit ons midden is overleden, helpen de herinneringen ons om haar of zijn betekenis voor ons, vandaag, levend te houden. En vaak roept de ene herinnering de andere op. Herinneringen zijn dus belangrijk om iets of iemand betekenis te geven voor nu. Herinneren wil dus niet alleen zeggen: terug gaan naar het verleden; herinneren helpt ons ook verder op onze levensweg. Herinneren is: terugkijken om vooruit te kijken. De herinnering geeft kracht om door te gaan.

Het verhaal waarin verteld wordt, dat Jezus werd opgenomen in een wolk is ook zo'n verhaal. Zijn vrienden kunnen de gedachte aan hem maar niet loslaten, zoals je de gedachte maar niet kunt loslaten aan een geliefde die gestorven is. Maar in de verhalen die ons in de afgelopen weken zijn verteld hebben ontmoetingen plaatsgehad tussen Jezus en zijn vrienden. Zijn dood blijkt niet het einde te zijn van de hoop, die hij tijdens zijn leven heeft gewekt bij veel mensen. Maar vandaag is er een moment aangebroken, zo vertelt het verhaal, dat Jezus terugkeert naar de Vader. Opgenomen in een wolk, zo staat er.

10 mei 2015

Binnenstaanders

Overweging op de 6e zondag van Pasen (jaar B)

Lezingen: Handelingen 10,25v.34v.44-48; Johannes 15,9-17

Het ritme van onze dagen wordt vaak bepaald, doordat we leven van de ene gebeurtenis naar de andere, van het ene hoogtepunt naar het volgende. Van je verjaardag in januari leef je toe naar het bedrijfsuitje in februari, en vandaar zie je weer uit naar de korte vakantie rond de Paasdagen. Vervolgens bereid je je voor op de verjaardag van je moeder in mei en dan kijk je alweer vooruit naar de zomervakantie. Op die manier brengen de hoogtepunten een zeker ritme aan in ons leven.

Zo wordt in de kerk het ritme van het jaar bepaald door de drie feesten van Kerstmis, Pasen en Pinksteren. Pasen is het al geweest, Pinksteren moet nog komen. Vandaag nemen we alvast een aanloopje naar Pinksteren toe. Het verhaal uit de Handelingen van de Apostelen is een verhaal waarin blijdschap en hoop doorklinken. De romeinse legerofficier Cornelius is de eerste, die als niet-jood tot het christendom overgaat.

Preludium op Pinksteren

Het verhaal over de bekering van Cornelius klinkt vandaag als een soort preludium, een voorspel op de grote gebeurtenis van Pinksteren. Vandaag is er een toegetredene tot het christendom, maar met Pinksteren wordt verteld dat er drieduizend mensen zich laten dopen. En ook vandaag al hebben we gehoord, hoe de heilige Geest (net als straks met Pinksteren) neerdaalt op allen die naar de toespraak van Petrus luisterden.

03 mei 2015

Maatwerk gevraagd

Het is een goede verworvenheid van de huidige samenleving, dat wij de mogelijkheid hebben om zelf te kunnen bepalen hoe wij ons leven inrichten. Daardoor kunnen wij een levensstijl ontwikkelen, die bij ons past. Deze gedachte gaat uit van de vooronderstelling, dat mensen op deze manier het beste kunnen gedijen. De mogelijkheid tot zelfbeschikking geeft ons immers de kans om onze capaciteiten op de meest effectieve manier te benutten en onze verlangens optimaal na te streven.

Norm

De mogelijkheid tot autonoom handelen en denken is een verworvenheid die zodanig tot norm verheven is, dat gemakkelijk wordt voorbijgegaan aan de verschillende gradaties, waarin het mensen lukt om deze autonomie te realiseren. Autonoom handelen veronderstelt immers niet alleen inzicht in de eigen levenssituatie, maar ook de mentale ruimte om een adequate invulling te geven aan het persoonlijke levensproject. Die mentale ruimte wordt minstens voor een deel bepaald door de economische omstandigheden waarin mensen zichzelf aantreffen. Om het maar simpel te zeggen: wie moet sappelen om rond te komen, kan waarschijnlijk minder energie steken in zijn dromen en verlangens dan iemand die goed in de slappe was zit. En daarnaast speelt ook een rol of mensen zich een zekere intellectuele en/of culturele ontwikkeling hebben kunnen eigen maken. Wie het niet gegeven is om goed te kunnen leren, of wie geen toegang heeft tot de culturele bronnen van onze samenleving, die valt gemakkelijk buiten de boot. Kortom, de tot norm verheven autonomie is een ideaal, dat niet voor iedereen onverkort en op dezelfde wijze geldt of zelfs maar kan gelden.

26 april 2015

Weerloos maar onverwoestbaar

Overweging op de 4e zondag van Pasen (jaar B)
Zondag van de roepingen

Lezingen: Handelingen 4,8-12Johannes 10,11-18

Misschien wat ongebruikelijk, maar met een gebed wil ik deze overweging beginnen. Het gebed past - denk ik - goed bij deze zondag van de roepingen:

Een weerloze Stem in onze oren ben Jij,
onbegrijpelijke en nabije God.
Onverzettelijk blijf Jij ons roepen
tot een manier van leven
waarin mensen voor elkaar
werkelijk mensen worden.
Dat wij oren mogen hebben voor jouw Stem,
dat bidden wij,
wij die vaak niet bij machte zijn
om te geloven,
en toch eindeloos op zoek naar Jou.
Dat wij niet gesloten blijven, niet doof.

Weerloze Stem in onze oren, ben Jij.

Nooit zul Je ons dwingen,
maar Je roept ons bij onze naam,
roept ons weg uit alles wat onecht is.

Onnaspeurbaar als de wind, ben Jij.
Onherleidbare Stem,
niet te doden Roepstem, ben Jij -
kwetsbare roep om liefde,
om eerbied voor mensen.

Laat ons ondervinden, meer en meer,
dat jouw Roepstem betrouwbaar is.

19 april 2015

Iederéén draagt iets bij

Interview met Marjolein van Roekel,
geestelijk verzorger in het Admiraal de Ruiterziekenhuis
in de serie Graven naar geloof

Onbekend maakt onbemind, zegt het spreekwoord. Maar daar komt verandering in, als de weergave van mijn gesprek met Marjolein van Roekel onder ogen van de lezers komt. Hoezo onbekend? Marjolein: 'Vanmorgen verzorgde ik een introductie voor nieuwe medewerkers in het ADRZ. Zelfs voor hen is het niet duidelijk, wat het werk van de geestelijk verzorger inhoudt. Wij werken in Goes met een team van drie geestelijk verzorgers: Jeannette van de Beukel en Marianne Zandbergen namens de protestantse kerken en ik zelf namens de katholieke kerk. Maar uitgangspunt bij ons werk is, dat wij beschikbaar zijn voor alle patiënten, ongeacht hun levensovertuiging.

Krachtbronnen

Wanneer mensen hier terecht komen, dan gebeurt het dat ze geconfronteerd worden met de waarom-vraag. Levensvragen, vragen rond zingeving komen sneller naar boven als je met ziekte of ernstige beperkingen te maken krijgt. Belangrijk in mijn werk is om in dergelijke situaties vooral te luisteren. Het past niet, dat ik de vragen van mensen beantwoord voor hen, maar dat ik hen help om hun eigen antwoord te vinden. Ik probeer aan te sluiten bij wat voor deze mens de krachtbronnen zijn, waaruit zij of hij kan leven. Dat vraagt maatwerk, want de richting waarin de antwoorden worden gevonden is afhankelijk van de eigen levensovertuiging. Ook in crisisomstandigheden, die door het ziekteproces worden versterkt, zie je dat mensen leren ontdekken hoe hun leven de moeite waard kan zijn, ondanks de beperkingen van dit moment of de handicaps in de toekomst.

12 april 2015

Het heilige in het alledaagse

Wat heilig is, beschouwen wij als bijzonder. Wij zetten het apart van het alledaagse. Het is iets 'waar een ander niet aan moet komen'. Omdat het heilige voor ons bijzonder dierbaar is of omdat wij het als kostbaar aanmerken. Zo kennen alle godsdiensten heilige voorwerpen, heilige boeken, heilige plaatsen, heilige gebruiken of rituelen en heilige personen. Ze worden apart gehouden, omdat ze voor de belijders van de betreffende godsdienst een bijzondere betekenis hebben. Want het heilige is vrijwel altijd ook een verwijzing naar het goddelijke, naar datgene wat onze gewone werkelijkheid overstijgt. Het heilige kan ons kracht en troost geven, houvast en bemoediging.

In het bloemstuk dat op de kist lag van een dierbare
zijn stukken gereedschap (uitdrukking van zijn beroepsleven)
en wandelschoenen (verwijzend naar zijn grootste hobby) verwerkt.

Toch kan het ook zo zijn, dat in gewone alledaagse dingen of gebeurtenissen iets van heiligheid zit opgesloten. Vaak gaat het dan om voorwerpen, gebeurtenissen of personen die voor ons een bijzondere betekenis hebben. Een foto van een dierbare overledene, een vriendschapsring, een tekening gemaakt door een kleinkind, een stuk gereedschap dat door een geliefde oom werd gebruikt, het gedenken van de trouwdag of van de sterfdag van de ouders, de herinnering aan een mooie en betekenisvolle ontmoeting, een persoon die op een bijzonder levensmoment veel heeft betekend: het zijn allemaal voorbeelden die een bijzondere betekenis weergeven. En in al deze voorbeelden is er ook sprake van toewijding.

05 april 2015

Het geloof van opstandige mensen

Overweging op het hoogfeest van Pasen

Lezingen: Handelingen 10,34a.37-43; Johannes 20,1-9

Je hoort het ongeloof en de verbijstering in de woorden van Maria van Mag­dala. Lijkrovers, grafschenners van het ergste soort, zijn ervan door gegaan met het lichaam van haar Heer. De wrede dood van deze onschuldige is op zich al erg genoeg, maar dat dit er nog bij komt - daar kan ze absoluut geen plaats aan geven.

Pas later, veel later, komt Maria tot het besef, dat hier iets heel anders aan de hand is. Lijkrovers zouden niet de moeite hebben genomen om de doeken, waarin het lichaam gewikkeld was, te verwijderen en achter te laten. Dat de doeken er zijn, en ook de manier waarop ze er nu liggen, is een aanwijzing dat degene die erin gewikkeld was, eruit is gestapt. Geen lijkroof dus, maar opstanding uit de dood. We kunnen er ons geen voorstelling van maken. Opstaan uit de dood, tot nieuw leven komen, dat is een ongehoorde gebeurtenis. Het is iets, dat bijna wel tot ongeloof moet leiden. Het ongeloof, dat dus doorklonk in de woorden van Maria van Magdala.

De vernedering omgebogen

Maar toch. Uiteindelijk komt Maria, en komen ook de andere leerlingen, tot geloof. Ze leren beseffen, dat de dood niet het laatste woord zal hebben. Ze gaan geloven, dat de vernedering van de kruisdood omgebogen wordt in de overwinning op de dood. Het einde is niet het einde. En ook wij mogen het zien gebeuren: in ons eigen leven, in onze persoonlijke ervaring. Nieuw leven, stralend licht, ontluikende natuur en nieuwe kansen.

29 maart 2015

Stand houden

Overweging op Palmzondag (jaar B)

Lezingen: Marcus 11,1-10; Marcus 15,1-39

China 1989. Met groot militair vertoon wordt de studentenopstand, die vreedzaam begint, hardhandig neergeslagen. Het beeld van de man die in zijn eentje de tanks tegenhoudt, gaat in razend tempo de wereld over. Heel kwetsbaar, maar tegelijk heel moedig laat deze man zien, dat hij ergens voorstaat. Hij is bereid om voor zijn ideaal – meer democratie en betere economische omstandigheden – het leven te laten. Fragiel en toch krachtig; door sommigen als naïef bestempeld, door anderen als een icoon beschouwd; helemaal alleen, maar tegelijk met velen achter zich – zo weerstaat deze man de brute moraal van wie het sterkste is.

Op het Plein van de Hemelse Vrede heeft deze man nooit een naam gekregen. Hij wordt wel aangeduid als de Tank Man. Bejubeld en bespot is hij, deze man van de Hemelse Vrede, omdat hij de autoriteiten tergde en hen wees op hun verantwoordelijkheid voor de verarmde bevolking.

22 maart 2015

Open voor wat op je pad komt

Interview met An Hantelmann
in de serie Graven naar geloof

Onmiskenbaar maar niet opdringerig staat op de vensterbank een mooi matglazen H. Hart-beeld, geflankeerd door twee kleine kaarsjes. Daarnaast een eenvoudig gaffelkruis zonder corpus, waarover een rozenkrans is gedrapeerd. Hoewel deze religieuze voorwerpen niet de eerste aandacht trekken in de woonkamer van An Hantelmann, zou haar interieur niet compleet zijn zonder deze attributen. 'Niet dat ik nou zo uitgesproken vroom wil zijn,' vertelt ze, 'maar het geloof heeft wel een duidelijke plaats in mijn leven.' Afkomstig uit Rotterdam woont An al ruim dertig jaar met veel plezier in Brouwershaven. 'Heerlijk rustig,' zegt ze, 'maar af en toe moet ik toch even de sfeer van een stad opsnuiven. Met een zoon die in Amsterdam woont, is dat nooit een probleem.'

Bijbel

De oecumenische contacten hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in de wijze waarop An geloof en kerk wil  beleven. Vandaar dat ze, al weer zo'n tien jaar terug, aansluiting zocht bij een bijbelgroep die oecumenisch georiënteerd was. Vier jaar geleden deed ze een poging om vanuit de katholieke hoek een bijbelgroep van de grond te krijgen. 'Ik kreeg de gelegenheid om een avond lobbywerk te doen bij de bijeenkomsten van Geloven Met Volwassenen in Zierikzee. Het heeft wel wat moeite gekost, maar uiteindelijk zijn we met een groepje van zes van start gegaan. En toch ook weer oecumenisch,' voegt An er glimlachend aan toe.

08 maart 2015

Geloven 'per evenement'

Er verandert veel in de wereld waarin wij leven. Niet alleen door de steeds nieuwe ontwikkelingen, die de techniek en de medische wetenschap ons brengen. Of door de politieke en economische veranderingen van de laatste jaren. Maar ook in de manier waarop mensen met hun geloof omgaan.

Persoonlijk betrokken

Een van de meest opvallende veranderingen is misschien wel, dat de manier waarop mensen hun betrokkenheid bij kerk en geloof laten zien, sterk verschilt van wat wij uit het verleden kennen. De wekelijkse kerkgang wordt nog slechts door 6% van het aantal geregistreerde katholieken gemaakt. Maar wat mij vaak opvalt is, dat er globaal genomen meer mensen in de kerk zitten als er meer misintenties worden gevraagd. Een relatief grote belangstelling zie je ook bij de meeste uitvaarten. De behoefte om een kerkdienst te bezoeken is kennelijk groter naarmate mensen zich er persoonlijk meer bij betrokken voelen.

01 maart 2015

Niet uitzichtloos

Overweging op de 2e zondag van de Veertigdagentijd (jaar B)


Icoon van de Gedaanteverandering
Pythagorion, Samos, Griekenland
We leven in een tijd, waarin we controle hebben over veel terreinen in ons leven. Een vakantie naar Amerika kun je op voorhand zelf van dag tot dag uitstippelen met informatie die op internet is te vinden. Een trainingsschema kan je goede diensten bewijzen om een vooraf gestelde prestatie te behalen. De gezondheidszorg helpt ons om onze levensverwachting van jaar tot jaar naar boven bij te stellen. Toch overkomen ons bepaalde gebeurtenissen, die onze plannen en verwachtingen zwaar en en zelfs heel heftig kunnen doorkruisen. Ernstige ziekte, het verlies van een dierbare, gebrouilleerde verhoudingen, pest- en treitergedrag van anderen: het maakt ons kwetsbaar en soms compleet weerloos. Hoe graag we het ook anders zouden willen: het lijden maakt deel uit van ons leven.

Tegen de culturele druk

De lezingen van vandaag kunnen ons helpen om – aan het lijden voorbij  – te blijven zoeken naar hoop en perspectief. Het lijden komt voor Abraham heel dichtbij, als hij op de proef wordt gesteld in het offeren van zijn zoon. Deze onmenselijke opgave is des te schrijnender, als je beseft dat Abraham en zijn vrouw Sara tot op hoge leeftijd kinderloos zijn gebleven. Isaäk is hun oogappel, hun hoop voor de toekomst, hun oudedagsverzekering in een tijd waarin zoiets als AOW nog niet bestond. Hij is degene die de mogelijkheid van een nageslacht in zich draagt, en daarmee het perspectief open houdt naar morgen en overmorgen.

22 februari 2015

Biecht brengt bevrijding

Recensie van Il y a longtemps que je t'aime (2008)
Regie: Philippe Claudel

Fijnzinnig verteld, scherp geobserveerd, met mededogen voor het menselijk tekort laat Claudel ons de achtergronden zien van de 15-jarige gevangenschap van Juliette. Vanaf het moment dat ze, na haar vrijlating uit de penitentiaire inrichting, wordt opgehaald door haar zus Léa tot het moment, waarop Juliette tegenover Léa bekent waarom ze haar zoontje van zes een barmhartige dood heeft laten sterven, blijf je als kijker aan het beeldscherm gekluisterd: geboeid, verbijsterd en geraakt.

Juliette was arts en is veroordeeld voor moord op haar zesjarige zoon Pierre. Als ze de gevangenis verlaat, heeft ze in de voorbije periode nauwelijks contact heeft gehad met haar familie. Haar jongere zus Léa vangt haar op in haar huis, waar ze woont met haar man, haar twee geadopteerde dochtertjes P'tit Lys en Emilia en haar schoonvader. Juliette is een gesloten, introverte, ook enigszins wantrouwige vrouw, terwijl Léa, die literatuur doceert op de universiteit, alles doet om Juliette te laten voelen hoeveel ze van haar zus houdt.

15 februari 2015

Wat niet kan, kan tóch

Overweging op de 6e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Leviticus 13,1-2.45-46; Marcus 1,40-45

Vijf jaar geleden is in Zeeland onderzoek gedaan naar de mate waarin mensen zich eenzaam voelen. Eenzaamheid komt bij volwassen voor in alle leeftijdscategorieën. Tot 64 jaar voelt 43% van de Zeeuwen zich matig tot ernstig eenzaam. Vanaf 65 jaar ligt dat percentage nog iets hoger: 47%.

Eenzaamheid kan verschillende vormen aannemen. Je kunt een klein, te klein, sociaal netwerk hebben. Dan hebben we het over sociale eenzaamheid. Maar je kunt ook een gebrek hebben aan voldoende intieme contacten. In dat geval spreken we over emotionele eenzaamheid. Soms vallen die twee vormen van eenzaamheid samen. Maar niet altijd.

Wie zich eenzaam voelt, heeft in feite een verlangen naar meer of naar betere relaties met anderen. Zij of hij voelt zich in een isolement, voelt zich meer of minder buitengesloten van de gemeenschap.

08 februari 2015

Onbezorgd...

Over het verschil tussen vorm en inhoud van geloven

Twee kleine mosterdzaadjes lagen in een grote bak gemoedelijk naast elkaar, te midden van honderdduizend andere zaadjes. Ze lagen te wachten tot ze in in de grond gestopt zouden worden om te ontkiemen.

Nu gebeurde het, dat het eerste mosterdzaadje geplant werd door een man, die de zaken in zijn leven gewoonlijk aanpakte als een realist. Hij liet zich geen knollen voor citroenen verkopen en baseerde zijn inschattingen enkel op wat hij zag. Hij maakte zich vaak grote zorgen over hoe de wereld in elkaar stak. Zijn vertrouwen in de medemensen kon je niet echt groot noemen. Hij hield niet van flauwekul en werkte hard, keihard om te voorzien in het onderhoud van zijn gezin. En hoe hij ook alles in het werk stelde om het mosterdzaadje te laten ontkiemen tot een grote, gezonde plant - er kwam niet veel meer uit de grond dan een armetierig, klein struikje.

Het tweede mosterdzaadje werd geplant door een man, die door veel mensen als een dromer werd beschouwd. Hij zag wel, wat er in de wereld allemaal verkeerd ging, maar hij liet zich daardoor zijn optimistische aard niet afnemen. Natuurlijk werd hij wel eens teleurgesteld, maar in de grond van de zaak had hij een stevig vertrouwen in andere mensen. Hij werkte hard, maar vond in zijn leven ook tijd voor pleziertjes en ontspanning. Een beetje naïef was hij, soms kwetsbaar, maar altijd overtuigd van de goede inborst van mensen. Het mosterdzaadje dat hij plantte, groeide uit tot een mooie, florissante mosterdstruik, waarin de vogels hun nesten bouwden en in de schaduw waarvan mensen konden uitrusten.

01 februari 2015

Twee keer luisteren

Overweging op de 4e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Deuteronomium 18,15-20; Marcus 1,21-28

Als je een stuk hout niet op de goede maat afzaagt, dan moet je ofwel nog een keer zagen (als je geluk hebt) ofwel een nieuw stuk hout nemen (als je pech hebt). Daarom geldt altijd de vuistregel: twee keer meten, één keer zagen. Met andere woorden, je moet zorgvuldig te werk gaan en geen haastklus willen leveren, anders gaat het fout. Twee keer meten, één keer zagen.

Zoiets kun je ook toepassen op luisteren en spreken. Twee keer luisteren, één keer spreken. De eerste keer luister je om de woorden van een ander te horen, de tweede keer om de betekenis te verstaan. Pas als je die zorgvuldigheid in acht genomen hebt, kun je aan je antwoord beginnen. Twee keer luisteren, één keer spreken.

Het begint met luisteren

Spreken begint dus met luisteren. Niet alleen luisteren naar de woorden, maar vooral naar de eigenlijke betekenis, misschien met name naar het verlangen dat daarin doorklinkt. Want in wat mensen zeggen, klinkt vaak ook een een diepere wens, een oprecht verlangen door. Jezus heeft dat kennelijk goed begrepen, want in wat hij zegt – daar in de synagoge van Kafarnaüm – klinkt iets door wat de toehoorders nog niet gauw bij anderen hebben gehoord. Wie naar hem luistert, raakt onder de indruk van wat hij zegt en hoe hij het zegt. Hij spreekt als iemand met gezag.

25 januari 2015

Nuance

De brute moordaanslag op de re­dactie van het satirische blad Charlie Hebdo heeft velen ge­schokt. Terecht, want voor de slachtoffers was geen enkel verweer mogelijk. Geen mooi be­gin van 2015. Het kan en mag niet zo zijn, dat iemand met een andere opvatting (ook al is die voor jou ongemakkelijk, misschien zelfs kwetsend) daar­voor met de dood moet betalen. De vrijheid van meningsuiting is in de westerse wereld een grondwettelijk recht, dat door geen enkele fundamentalistische opvatting gebruuskeerd mag worden. The freedom of the word cannot be killed by the freedom of the sword, las ik ergens.

Opvatting ventileren

De gebeurtenissen hebben veel losgemaakt: in de reguliere en op de sociale media. De reacties zijn zeer verschillend wat betreft kwaliteit en strekking. En je krijgt de indruk, dat iedereen de behoefte heeft om een opvatting over de aanslag te ventileren – vaak zonder dat daarbij sprake is van enige vorm van nuancering. Onderbuikgevoelens en speculaties zijn vaak sterkere drijfveren bij het doen van uitspraken in dit soort kwesties dan duidelijke feiten of een reële weergave van de standpunten van wie er een andere mening op na houdt. Voorbeeld: op Facebook heeft de pagina 'Geen asielzoekers in Zeelandhallen Goes' binnen enkele weken 2250 likes (!) gekregen. Terwijl er van het COA nog geen enkel verzoek is uit­gegaan aan de gemeente om de locatie beschikbaar te stellen. De Goese burgemeester René Verhulst heeft in zijn nieuwjaarstoespraak ernstige bedenkingen geplaatst bij de 'vind-ik-leuk-democratie'.