30 april 2017

Kijken en zien

Overweging op de 3e zondag van Pasen (jaar A)

Lezingen: Handelingen 2,14.22-32; Lucas 24,13-35

'Je gaat het pas zien, als je het door hebt.' Het is een van die wonderlijke, maar hele rake uitspraken van misschien wel de grootste voetballer uit de Nederlandse geschiedenis. Johan Cruijff had meer van dit soort gedachten, maar deze is heel erg van toepassing op het verhaal van de Emmaüsgangers: je gaat het pas zien, als je het door hebt.

Emmaüsgangers, herkennen, brood, breken, delen
Verdriet

De twee vrienden – compleet teleurgesteld in de afloop van de gebeurtenissen in de voorbije dagen – keren moedeloos en verdrietig naar huis terug. Een onbekende loopt met hen op. De verteller van het verhaal, Lucas, geeft ons, de luisteraars, een voorsprong op de twee mannen, want hij laat ons weten wie deze derde is: Jezus zelf. Maar de ogen van de twee vrienden blijven gesloten: zij herkennen hem niet. Hun teleurstelling en verdriet, hun frustratie en wanhoop zijn kennelijk zo groot, dat ze alleen naar binnen kijken, naar wat hen zelf enorm bezig houdt. En we weten allemaal: wie opgeslokt wordt door zijn eigen verdriet,is nauwelijks in staat om de wereld om zich heen waar te nemen. Het enig wat telt, is je eigen verlies.

23 april 2017

Tot rust gekomen

Overweging op de 2e zondag van Pasen (Jaar A)

Lezingen: Handelingen 2,42-47; Johannes 20,19-31

Als je de film Schindlers List wel eens hebt gezien, dan word je heel stil van de slotscène: de indrukwekkende rij mensen, die een steentje leggen op het graf van Oscar Schindler. Het einde van de film maakt grote indruk. Het zijn ook de enige scènes uit de film, die in kleur zijn gemaakt. Van een film, die veel indruk op je maakt, ben je geneigd vooral het slot ervan in gedachte te houden. De afloop van het verhaal blijft je het beste bij. Maar het plot, de ontknoping, krijgt pas zijn eigenlijke betekenis door wat eraan vooraf is gegaan.

Pasen, prikkeldraad. lelieMet het verhaal van het evangelie, dat we vandaag lezen, gebeurt iets dergelijks. We hebben de neiging vooral te kijken naar de ontwikkeling die Tomas doormaakt. Maar ook hier moeten we niet vergeten naar het voorafgaande te kijken. Na de gruwelijke executie van Jezus zitten zijn leerlingen bijeen: wezenloos, angstig, achter gesloten deuren. Wie bang is en leeft onder kennelijke dreiging, die probeert zichzelf onzichtbaar te maken. Zoals een kat zich klein maakt als ze jouw naderende gestalte niet vertrouwt. Het voelen van angst is een signaal van dreigend onheil en het kan daarom heel functioneel zijn. Maar tegelijk is angst ook een mechanisme, dat ons kan afsluiten van de realiteit. We zien in zulke situaties vooral de dreiging en de onmogelijkheden, niet zozeer de kansen.

16 april 2017

Een ongewone aanwezigheid

Overweging tijdens de Paaswake (jaar A)

Lezingen: Genesis 1,1-2,2; Exodus 14, 15-15, 1; Matteüs 28,1-10

Enkele jaren geleden werd ik – in de week voor Pasen – gevraagd om naar het ziekenhuis te komen. Een man uit India, veertig jaar oud, werkzaam op een boot die was afgemeerd in Vlissingen, was onverwacht overleden. Tijdens een noodzakelijke operatie had hij een hartstilstand  gekregen. De eigenaar van de boot kwam over uit Duitsland. Hij zelf was katholiek en wist dat ook de overledene katholiek was. En hij vroeg of er bij het lichaam van de overledene gebeden kon worden. Ook de man die de eigenaar vertegenwoordigde, werkzaam op het kantoor in Vlissingen, was aanwezig. Samen met de dominee van het ziekenhuis heb ik een eenvoudig gebed gedaan. We hebben een kaars gebrand, een kruis gelegd op de borst van de overledene en gelezen uit de bijbel. De eigenaar van de boot heeft enkele foto's gemaakt om  op te sturen naar de familie van de overledene. Hij had een vrouw en twee kinderen.

Aanwezig zijn

Het was een treurige gebeurtenis te bidden voor iemand, die zo ver van zijn dierbaren was komen te overlijden. De kale sfeer in het mortuarium maakte het geheel nog triester. En toch was er ook iets ontroerends aan de situatie. Dat de eigenaar van de boot van zover wilde komen, dat hij foto's maakt voor de nabestaanden, dat we daar met zijn vieren rond het ontzielde lichaam van een mens stonden, in eerbied en gebed – dat alles maakte dat er ook verbondenheid was, over de grenzen van taal en cultuur heen, over de grenzen van de dood heen. En in die verbondenheid was ook iets voelbaar van de aanwezigheid van God. Want waar de woorden van mensen in zo'n situatie verzanden in machteloosheid, daar doorbreekt de voelbare aanwezigheid van God tegelijk de menselijke onmacht. En zo leek het wel alsof in de onontkoombaarheid van de dood toch iets van voortgang van het leven mogelijk was, juist vanwege de onderlinge verbondenheid, juist vanwege de ervaren aanwezigheid van God.

09 april 2017

Vreugde die stand houdt

Overweging op Palmzondag (jaar A)

Lezingen: Jesaja 50,4-7; Matteüs 27,11-54

Over een paar weken wordt in Tilburg koningsdag gevierd. Het koninklijk paar zal worden onthaald in een sfeer van blijdschap en uitbundigheid, terwijl heel Oranjeminnend Nederland kan meekijken via de televisie. Zo'n sfeer van uitgelaten vrolijkheid moet er ook geweest zijn tijdens de intocht die Jezus hield in Jeruzalem. De verwachtingen zijn hooggespannen. Het lijkt alsof deze man een nieuw soort leiderschap introduceert. Iemand die een gezag uitstraalt, dat van binnenuit komt. Iemand die zich niet laat voorstaan op zijn positie, maar die erop uit is om mensen werkelijk recht te doen.

Uitbundig

In zo'n sfeer is het goed voorstelbaar, dat mensen deze man, Jezus,  een uitbundig welkom bereiden. Maar Matteüs, degene die over deze gebeurtenis vertelt, wijst er fijntjes op dat wat hier gebeurt eigenlijk de vervulling is van een oude profetie. De koning die zou komen, aldus de profeet Zacharia, zal zachtmoedig zijn en gezeten op een ezelsjong. Geen koning van pracht en praal, niet een die met overmacht en geweld zijn gezag handhaaft, geen overwinnaarstype dat zich breed maakt ten koste van anderen. Als hij al koning is, dan een koning in dienstbaarheid. Dat maakt hem niet alleen indrukwekkend, maar ook kwetsbaar.