29 november 2015

De onbevangenheid van een kind

Filmrecensie van Brendan and the Secret of Kells (2009)
Regie: Tom Moore, Nora Twomey

Nergens in deze prachtige animatiefilm wordt duidelijk, dat het Boek van Kells een boek is dat de vier evangelies bevat. Alleen als je weet dat de monogrammen, die de nog lege bladzijden van het boek moeten vullen, de Griekse letters chi en rho zijn (de beginletters van ‘Christus’), kun je vermoeden dat het een evangeliarium betreft.

Voor het verhaal zelf speelt dat eigenlijk niet zo’n belangrijke rol. In het Ierland van de negende eeuw helpt de twaalfjarige Brendan zijn oom Cellach, die abt is van de abdij van Kells, om de kloostermuren te versterken tegen de dreigende invallen van de Noormannen. De kloosterlingen, evenals de dorpelingen die leven onder de bescherming van het klooster, worden met straffe hand aan het werk gehouden door de autoritaire, norse abt. Hij wil de schat van het geloof met alle mogelijke middelen beschermen tegen de barbaarse plunderaars uit Scandinavië.

Het Boek

Het symbool van dat geloof is het Boek, dat op het eiland Iona wordt geïllustreerd door broeder Aidan, een autoriteit op het gebied van kalligrafie en tekenkunst. Terwijl de dreiging van de invallende Noormannen toeneemt, lukt het Aidan de schat uit Iona nog in veiligheid te brengen in Kells. Brendan is meteen onder de indruk van de autoriteit van Aidan.

22 november 2015

De beslissing valt nú

Overweging op bij het feest van Christus, Koning van het Heelal (jaar B)

Lezingen: Daniël 7,13-14; Johannes 18,33b-37

De nervositeit in heel Europa, ook in Nederland, is groot na de terroristische aanslagen in Parijs op 13 november. Natuurlijk, het gewone leven gaat door –  zo goed als mogelijk. Maar er worden ook maatregelen genomen om zoveel mogelijk risico's uit te sluiten, zoals het afgelasten van de vriendschappelijke voetbalwedstrijd tussen Duitsland en Nederland. Regeringsleiders roepen op tot het bewaren van de kalmte; ze houden ons voor om ons niet bang te laten maken.

Het lijkt wel alsof er een strijd wordt uitgevochten tussen goed en kwaad op het scherpst van de snede. In die krachtmeting wordt ervan uitgegaan dat er een eenduidig onderscheid is tussen wie aan de juiste kant staat en wie niet. En ook, dat het erom gaat om de juiste kant naar de overwinning te voeren. De positie van de winnaar immers is een comfortabele plek. Jij hebt het voor het zeggen, en wat jij wil, dat gebeurt. Maar wat je dan vaak ziet gebeuren, is dat juist die 'ander' daardoor niet tot zijn recht mag komen. En als de 'verliezer' uiteindelijk niet ook recht wordt gedaan, dan kunnen er gevoelens van onvrede ontstaan, gevoelens van wrok en haat. En daarmee is de oorzaak gegeven voor weer nieuwe conflicten en onvrede.

15 november 2015

Aan de angst voorbij

Beschouwing

De toestroom van vluchtelingen in ons land geeft aanleiding tot verschillende, soms heftige en tegengestelde reacties. Dat varieert van berichten over een Emotioneel afscheid vluchtelingen bij vertrek uit crisisopvang Middelburg tot Brabantse gemeenten kijken weg voor vluchtelingenprobleem. De problematiek omtrent de opvang van vluchtelingen is complex. Een eenvoudige benadering is er niet. Want de grote toestroom en de pogingen om een humane opvang te realiseren hebben grote maatschappelijke gevolgen. De verschillen van inzicht lopen dwars door de samenleving, ze verdelen op bepaalde momenten ook beroepsgroepen of families, ze zorgen voor spanningen die niet altijd goed te hanteren zijn. Zelfs binnen de kerken is er niet altijd eensgezindheid.

De waarschuwende geluiden van mensen die zich afvragen of de opvang van vluchtelingen niet ten koste gaat van hun vooruitzichten op een volwaardige uitkering, op een goede huurwoning, op werk en inkomen, dienen uiterst serieus genomen te worden. De bezuinigingen van de laatste jaren hebben hun tol al geëist. Ook de signalen van mensen die bang zijn dat de komst van vluchtelingen nadelig zou zijn voor de eigen Nederlandse identiteit moeten niet zomaar genegeerd worden. De groeiende populariteit van de PVV is een ernstig teken aan de wand, dat niet straffeloos ontkend kan worden.

Gemeenschappelijk

Elk van de hierboven genoemde signalen verdient een eigen en weloverwogen reactie, die ik hier echter niet uitvoerig kan weergeven. Wat de geluiden van protest intussen gemeenschappelijk hebben, is dat ze voortkomen uit angst. Het betreft vooral de angst om te verliezen: je uitkering, de hoop op woonruimte, je werk, de eigen identiteit, misschien politieke macht. De angst om te verliezen is een zeer menselijke en ook begrijpelijke reactie. Wanneer de angst mensen in haar greep krijgt, dan wordt veelal houvast gezocht in wat men nog wel kent of heeft. En als tenslotte deze behoefte aan houvast een krampachtig karakter krijgt, dan wordt daarmee het uitzicht op alternatieven sterk belemmerd. Mensen raken dan opgesloten in zichzelf, in hun eigen denken en voelen. Angst – zo leert immers het spreekwoord ons – is een slechte raadgever.

Om de angst te trotseren, helpt het niet dat we haar ontkennen. Ze is er, en dat is reëel. Wat we wel kunnen proberen is, om eraan voorbij te komen. Dat is de houding van wie moedig durft te zijn. Moed is het kenmerk van mensen, die hun angst onder ogen durven zien, maar desondanks zich vrij voelen om te doen wat nodig is. Het geloof in de noodzakelijke en daarom juiste keuze is sterker dan de angst om te verliezen wat onopgeefbaar lijkt. Op dit moedige geloof doet Jezus een appel, wanneer hij zegt: 'Wie zijn leven wil redden, zal het verliezen, maar wie zijn leven om Mij verliest, die zal het redden.' (Lc 9,24) Los laten wat vertrouwd is en wat niet prijs te geven lijkt, is niet eenvoudig. Maar de moed om desondanks te kiezen voor het paradoxale verlies-dat-winst-oplevert, maakt het onmogelijke op een onverwachte manier toch mogelijk.

Doorverteld

Naast de vele geluiden van protest inzake de komst van vluchtelingen zijn er ook verhalen die meestal het nieuws niet halen. Zo gaan die dingen doorgaans: het kwade schreeuwt, het goede fluistert slechts. Het zou zo mooi zijn, als al die gefluisterde verhalen meer aandacht kregen en doorverteld werden. Want de komst van de vele vluchtelingen geeft ons nu juist ook een uitgelezen kans. De kans immers om ons (als Nederlanders, als mensen met een humanistische of gelovige overtuiging) van onze beste kant te laten zien.

08 november 2015

Je laatste penning

Overweging op de 32e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: 1 Koningen 17,10-16; Marcus 12, 38-44

Zo'n kleine vijftien jaar geleden kwamen in Nederland de eerste voedselbanken van de grond. Ze waren bedoeld om mensen te ondersteunen, die te weinig inkomsten hadden om voldoende voedsel te kopen voor zichzelf en hun kinderen. Sindsdien is het aantal voedselbanken in Nederland (en daarbuiten trouwens ook) explosief gegroeid. Deze enorme groei geeft aan, dat er een toenemende kloof is ontstaan tussen rijk en arm. Het is goed, dat er mensen zijn die een stukje van deze kloof proberen te overbruggen met initiatieven voor voedselhulp. Maar voor de mensen die van deze initiatieven afhankelijk zijn, is het vaak een beschamend gevoel om de hand te moeten ophouden. Zij moeten er maar op vertrouwen, dat anderen hen ondersteunen bij hun levensonderhoud. Ik weet eerlijk gezegd niet, of ik zelf zoveel vertrouwen zou kunnen opbrengen. De neiging om zoveel mogelijk zelf het initiatief in handen te houden is heel sterk aanwezig.

Wie goed doet, ...

Toch horen wij vandaag in de lezingen, dat leven vanuit vertrouwen uiteindelijk meer perspectief biedt. In het verhaal uit het boek van de Koningen hebben we geluisterd naar een voorval uit het leven van de profeet Elia. Er is een tijd van grote droogte in het koninkrijk, en veel mensen lijden honger. Elia moest vluchten voor koning Achab. Want hij beschuldigde de koning ervan niet te vertrouwen op Jahweh, maar op Baäl, de god van de Kanaänieten. Tijdens zijn vlucht ontmoet Elia bij de stadspoort een weduwe (in die tijd - zonder sociale zekerheid - toch al in een kwetsbare positie). Juist haar vraagt hij om water en brood. Ze heeft maar weinig, en toch is ze bereid om te delen met Elia. Ze vertrouwt op de toezegging van de profeet, dat ze ook in de toekomst voldoende brood en olie zal hebben. 'Wie goed doet, goed ontmoet,' moet de vrouw gedacht hebben. Ze leeft vanuit een fundamenteel vertrouwen, dat haar leven nooit volkomen uitzichtloos zal zijn.

02 november 2015

Allerzielen

Gebed om blijvende verbondenheid

Je ogen worden niet meer gezien,
je stem wordt niet meer gehoord.
Je handen zullen niet meer strelen,
je voeten niet meer gaan.

Maar in ons hart is er een plek
– voor altijd – om jou te gedenken,
om zonder einde van je te houden,
en je nimmer en nooit te vergeten.

Gescheiden door de onverbiddelijke grens
van hier naar daar, van leven naar dood,
bidden wij om blijvende verbondenheid,
gedragen door Gods liefde, die stáát.

Dat ons verdriet, de schrijnende leegte
verzacht wordt door goede herinneringen.
En dat Gods genade ons de kracht mag geven
om nieuwe wegen te gaan van liefde en leven.

01 november 2015

Muziek raakt de ziel

Interview met Angella Steur
in de serie Graven naar geloof

Mijn oog valt, zodra ik de woonkamer binnen kom bij Angella Steur, op een charmante, warm-bruine vleugel, waarnaast enkele gitaren en een saxofoon staan opgesteld. Muziek speelt in haar leven – en in dat van haar man Leo – een belangrijke rol. 'In de muziek,' zegt Angella, 'kan ik heel veel kwijt. Vaak is dat in de moderne, maar andere keren ook in de klassieke muziek. Muziek immers is emotie. En daarom raakt muziek vrijwel altijd mijn ziel. Maar daarnaast zijn het in veel gevallen ook teksten, die iets in mij triggeren. Een woord, een bepaalde zinsnede, een gedachtegang: het kan bij mij veel teweeg brengen.'

Inmiddels al tweeëntwintig jaar is Angella de dirigente van het koor l'Esprit, verbonden aan de Maria Magdalenakerk in Goes. Vanaf de oprichting, tien jaar eerder, maakt zij deel uit van het koor, dat is ontstaan op initiatief van Evert Heijblok. Later heeft Bas van Dijk de directie overgenomen en op zijn verzoek is Angella daar nadien mee doorgegaan. 'De kracht van ons koor zijn de vele onderlinge sterke vriendschapsbanden. En,' vult Angella in één adem aan, 'dat we in het koor ook onze emotie kunnen en mogen tonen. Als iemand vol schiet bij een bepaald lied, dan wordt dat zonder problemen geaccepteerd, dan is er altijd wel iemand die een arm om je schouder legt. Dat soort dingen gebeuren, wanneer we teksten zingen die een sterke lading hebben. Ik schrijf zelf ook teksten op bekende, vaak moderne melodieën; soms ook componeert Leo een mooie melodie op een zelf geschreven tekst. Als we het lied dan gaan repeteren, en er komen emoties los, dan weet ik: dit raakt mensen. Dat geeft veel voldoening. Het is fijn om te merken, als ik mijn gevoel voor muziek kan overbrengen op anderen.'