Aan de angst voorbij

Beschouwing

De toestroom van vluchtelingen in ons land geeft aanleiding tot verschillende, soms heftige en tegengestelde reacties. Dat varieert van berichten over een Emotioneel afscheid vluchtelingen bij vertrek uit crisisopvang Middelburg tot Brabantse gemeenten kijken weg voor vluchtelingenprobleem. De problematiek omtrent de opvang van vluchtelingen is complex. Een eenvoudige benadering is er niet. Want de grote toestroom en de pogingen om een humane opvang te realiseren hebben grote maatschappelijke gevolgen. De verschillen van inzicht lopen dwars door de samenleving, ze verdelen op bepaalde momenten ook beroepsgroepen of families, ze zorgen voor spanningen die niet altijd goed te hanteren zijn. Zelfs binnen de kerken is er niet altijd eensgezindheid.

De waarschuwende geluiden van mensen die zich afvragen of de opvang van vluchtelingen niet ten koste gaat van hun vooruitzichten op een volwaardige uitkering, op een goede huurwoning, op werk en inkomen, dienen uiterst serieus genomen te worden. De bezuinigingen van de laatste jaren hebben hun tol al geëist. Ook de signalen van mensen die bang zijn dat de komst van vluchtelingen nadelig zou zijn voor de eigen Nederlandse identiteit moeten niet zomaar genegeerd worden. De groeiende populariteit van de PVV is een ernstig teken aan de wand, dat niet straffeloos ontkend kan worden.

Gemeenschappelijk

Elk van de hierboven genoemde signalen verdient een eigen en weloverwogen reactie, die ik hier echter niet uitvoerig kan weergeven. Wat de geluiden van protest intussen gemeenschappelijk hebben, is dat ze voortkomen uit angst. Het betreft vooral de angst om te verliezen: je uitkering, de hoop op woonruimte, je werk, de eigen identiteit, misschien politieke macht. De angst om te verliezen is een zeer menselijke en ook begrijpelijke reactie. Wanneer de angst mensen in haar greep krijgt, dan wordt veelal houvast gezocht in wat men nog wel kent of heeft. En als tenslotte deze behoefte aan houvast een krampachtig karakter krijgt, dan wordt daarmee het uitzicht op alternatieven sterk belemmerd. Mensen raken dan opgesloten in zichzelf, in hun eigen denken en voelen. Angst – zo leert immers het spreekwoord ons – is een slechte raadgever.

Om de angst te trotseren, helpt het niet dat we haar ontkennen. Ze is er, en dat is reëel. Wat we wel kunnen proberen is, om eraan voorbij te komen. Dat is de houding van wie moedig durft te zijn. Moed is het kenmerk van mensen, die hun angst onder ogen durven zien, maar desondanks zich vrij voelen om te doen wat nodig is. Het geloof in de noodzakelijke en daarom juiste keuze is sterker dan de angst om te verliezen wat onopgeefbaar lijkt. Op dit moedige geloof doet Jezus een appel, wanneer hij zegt: 'Wie zijn leven wil redden, zal het verliezen, maar wie zijn leven om Mij verliest, die zal het redden.' (Lc 9,24) Los laten wat vertrouwd is en wat niet prijs te geven lijkt, is niet eenvoudig. Maar de moed om desondanks te kiezen voor het paradoxale verlies-dat-winst-oplevert, maakt het onmogelijke op een onverwachte manier toch mogelijk.

Doorverteld

Naast de vele geluiden van protest inzake de komst van vluchtelingen zijn er ook verhalen die meestal het nieuws niet halen. Zo gaan die dingen doorgaans: het kwade schreeuwt, het goede fluistert slechts. Het zou zo mooi zijn, als al die gefluisterde verhalen meer aandacht kregen en doorverteld werden. Want de komst van de vele vluchtelingen geeft ons nu juist ook een uitgelezen kans. De kans immers om ons (als Nederlanders, als mensen met een humanistische of gelovige overtuiging) van onze beste kant te laten zien.