Het begint klein

Overweging op het hoogfeest van Kerstmis

Lezingen: Jesaja 9,1-3.5-6; Lucas 2,1-14

De bloemdecoratie aan de muren van deze kerk hier in Ovezande is dit jaar een bijzondere. Vanaf de eerste zondag van de Advent tot vandaag zijn de ruwe houten kistjes steeds meer aangekleed. Telkens kwam er een stukje versiering bij, zodat de bloemstukken nu in volle pracht staan te pronken. Want vandaag is het feest! Het is kerst! Uitbundig mogen we vieren, dat het duister gaat wijken, dat het licht zal terugkomen, dat er in onze wereld – ondanks geweld en chaos – vrede zal komen.

Dat gebeurt overigens niet zomaar. Het verlangen naar vrede zal een ijdele droom blijven, als wij er niet zelf ook aan zullen werken. Het visioen van vrede kan alleen maar werkelijkheid worden, als wij zelf er hartgrondig in willen geloven. Het lijken grote woorden, als ik zeg: het visioen van vrede. Het lijkt een visioen voor ver weg, onbereikbaar en voor velen wellicht een illusie. Maar misschien kan de bloemversiering in deze kerk ons op weg helpen. Want zo klein en onbeduidend als die is begonnen, zo begint ook ons werken aan vrede en verzoening. We moeten niet op voorhand uitgaan van grootse en onmiskenbare resultaten. We mogen erop vertrouwen, dat het begint met kleine stapjes. Ja. Het begint klein.

In het hart

Dat de droom van een betere wereld klein begint, dat hebben we ook gehoord in het verhaal over de geboorte van Jezus. In de geschiedenis van die dagen is het keizer Augustus die het leven van de gewone man wil bepalen. De machtige keizer wil weten hoeveel mensen er in zijn immense rijk wonen. Die volkstelling is de reden waarom een timmerman uit Nazareth en zijn zwangere verloofde op weg moeten naar Bethlehem. De machthebbers leggen hun wil op aan de gewone mensen. En toch, zo vertelt de evangelist Lucas ons, zijn het niet de machthebbers die uiteindelijk de echte vrede tot stand brengen. De echte vrede begint met de geboorte van een kind in de stal in Bethlehem. De echte vrede begint klein.

Wie daarin durft te geloven, die ziet ook dat de geboorte van Jezus in Bethlehem de vervulling is van de belofte door de profeet Jesaja. De geboorte van dit kind, en vooral de manier waarop dit kind zich later ontwikkelt tot een mens van barmhartigheid en vrede, maakt duidelijk dat hij gezien kan worden als de wonderlijke raadsman, de goddelijke held, de vredevorst. Deze mens Jezus zal werken aan een koninkrijk dat, aldus Jesaja, stevig gegrondvest zal zijn op recht en gerechtigheid. Het gaat hier niet zozeer om een koninkrijk in de politieke zin van het woord met grenzen en wetten, met een leger en een staatshoofd. Nee, het gaat om een rijk dat eerder een toestand beschrijft over hoe mensen met elkaar omgaan. Een rijk, dat vooral gestalte krijgt in het hart van mensen. Een rijk, gebaseerd op recht en gerechtigheid, waarin mensen elkaar in hun waarde laten, en waarin alle mensen, ook de meest kwetsbare en onbeduidende mensen, de kans krijgen om werkelijk mens te worden. Dat is het visioen van vrede, dat begint met de geboorte van het kind in de stal van Bethlehem. En ja: dat visioen begint klein.

Het begint klein

Je kunt het overigens al zien gebeuren in de wereld waarin wij leven. Het kleine begin wordt gemaakt waar bloemen en kaarsen een stil protest vormen tegen het brute geweld van terroristen. Het kleine begin wordt gemaakt waar de vrijwilligers van voedselbanken met hun wekelijkse deelactie een stil protest vormen tegen de groeiende kloof tussen rijk en arm. Het kleine begin wordt gemaakt waar hulpverleners in de zorg meer doen dan wat van hen verlangd mag worden, waar ouders hun kinderen een levensweg proberen te wijzen, en waar kinderen hun ouders bij de hand nemen als die de weg zijn kwijt geraakt. Het kleine begin wordt gemaakt waar muzikanten hun enthousiasme en hun passie overbrengen op de toehoorders, of waar sommige kunstenaars hun schurende, maar serieuze vragen voorleggen aan onze samenleving. Het kleine begin wordt gemaakt waar mensen – ondanks hun verschillen in opvatting of cultuur – elkaar het licht in de ogen gunnen, of waar mensen over hun rancune heen stappen, elkaar de hand reiken en verzoening aanbieden.

En natuurlijk weet ik, dat de berichten in de krant en op de televisie ons heel andere dingen willen doen geloven. Maar dat zijn niet deze berichten, die onze wereld overeind houden. De moeder die dagelijks haar zorg geeft aan haar kinderen, de vader die probeert zijn zoon te steunen bij dat moeilijke huiswerk van rekenen, de dochter die geduldig luistert naar het zoveelste warrige verhaal van haar demente moeder, de zoon die zijn oude vader keer op keer begeleidt naar het ziekenhuis, de collega die het opneemt voor zijn maat die telkens weer als pispaal wordt gebruikt: dat zijn de zaken die onze wereld overeind houden. Want het is precies deze solidariteit, die begint in kleine dingen; het is deze solidariteit die onze wereld draaiend houdt. Het is deze solidariteit die ons wordt voorgehouden en voorgeleefd door het kind dat geboren werd in de stal van Bethlehem. Het begint klein. Maar de uitwerking is tenslotte onmiskenbaar.