Waar je het niet verwacht

Overweging op de 4e zondag van de Advent (jaar C)

Lezingen: Micha 5,1-4a; Lucas 1,39-45

Het is eigenlijk maar een heel kort verhaal, waarin Lucas vertelt over de ontmoeting tussen Maria en Elisabeth. Welgeteld slechts 117 woorden. Een verhaal dat nauwelijks zou opvallen tussen allerlei berichten op een bladzijde in de krant. Twee vrouwen, beide in verwachting, verbonden ook door hun familieband, begroeten elkaar in blijdschap en vreugde. Is dit nu het nieuws waarop de wereld zit te wachten?

Het antwoord op die vraag hangt af van wat voor soort nieuws je eigenlijk wil horen. Meestal is onze aandacht gericht op het nieuws dat duidelijke resultaten vermeldt. Zoals de regeringsleiders op de klimaattop in Parijs met de nodige trots de resultaten van de onderhandelingen presenteren. De partijen streven ernaar dat er snel een einde komt aan de stijging van de uitstoot van broeikasgassen, waardoor de opwarming van de aarde beperkt moet worden tot beneden de 2 graden. We mogen hopen, dat de partijen die aan de onderhandelingstafel zaten ook werkelijk de inspanningen zullen leveren om dit streven waar te maken.

Onbeduidende ontmoeting

Het verhaal van Lucas valt hierbij eigenlijk volledig in het niet. Twee vrouwen in verwachting ontmoeten elkaar in een uithoek van de toenmalige wereld. Maar Lucas vertelt erbij, dat deze ontmoeting tot een soort extase leidt. Een extase, die niet alleen bij Elisabeth zichtbaar wordt, want het kind in haar schoot springt op van blijdschap. Maar de extase toont zich ook in Maria, die haar bekende loflied zingt, het Magnificat: 'Mijn hart prijst hoog de Heer.' Dat lied horen we vandaag niet in de lezing, maar het hoort onlosmakelijk bij het verhaal van Lucas.

Twee vrouwen in verwachting, die door hun ontmoeting een extatische blijdschap ervaren. Is dat dan het nieuws, waarop de wereld zit te wachten? Ja, toch wel. Want het gegeven dat ze in verwachting zijn is voor beide vrouwen een ongehoord gebeuren. Elisabeth, die vanwege haar ouderdom onvruchtbaar heette, en Maria, die geen omgang heeft met een man, verwachten beide een kind. Wat in menselijk opzicht niet voor mogelijk gehouden kan worden, dat krijgt in het verhaal van God met de mensen een andere wending. Dat God nieuwe kansen schept, waar de menselijke perspectieven uitzichtloos zijn: dat is het goede nieuws dat Lucas ons brengt vandaag. Die nieuwe kansen spelen zich niet af in de publiciteit van het wereldtoneel, maar in een ogenschijnlijk onbeduidende ontmoeting tussen twee vrouwen in verwachting.

Anders waarnemen

De nieuwe kansen, die God ons wil bieden, zijn dus kansen die beginnen met iets kleins, iets dat ons onbeduidend voorkomt. Dat vraagt van ons wel een andere manier van waarnemen, een nieuwe manier van zien. Juist in het kleine en het onooglijke wordt zichtbaar, wat God voor ogen staat met ons mensenbestaan. Zoals we ook gehoord hebben in de eerste lezing. 'Uit het kleinste onder Juda's geslachten zal geboren worden, Hij die over Israël zal heersen.' Hij die genoemd wordt 'een man van vrede' is afkomstig uit het meest onbeduidende deel van Israël: Bethlehem.

Dat is dus wat wij moeten leren: te zien op de manier van God. Leren zien dat het nieuwe begin zich veelal niet afspeelt in het centrum van onze menselijke aandacht, maar in de marge, in de periferie. Daar gebeurt het. Vooral op de plekken, waar je het niet zou verwachten. Dat is ook, waartoe paus Franciscus ons uitnodigt. Dat wij een kerk zijn, die zich niet terugtrekt in haar eigen structuren, haar gebouwen en opvattingen. Maar dat wij juist een kerk worden door erop uit te trekken naar waar mensen ons nodig hebben, een kerk die ruimte maakt voor mensen in de kreukels, voor mensen die moeten leven in armoede, voor mensen die op de vlucht zijn en een veilig heenkomen zoeken uit hun situatie van oorlog en vervolging. Wij worden pas echt de kerk van Jezus Christus, zegt eigenlijk onze paus, als wij bereid zijn om het centrum van de publieke aandacht te verlaten, als wij bereid zijn om de marge, de periferie op te zoeken. Als wij bereid zijn om het goddelijke nieuwe begin te zoeken en te zien in het kleine en het onbeduidende.

Waar je het niet verwacht

Misschien gebeurt het wel wanneer je open staat voor de ander, wanneer je de tijd neemt om in gesprek te raken. Misschien gebeurt het wel, wanneer je mensen opzoekt, die je anders zou mijden of voorbij lopen. Probeer nou maar eens die lastige patiënt of die hinderlijke klant op te zoeken en echt te luisteren. Neem eens de tijd om die oude versleten man of dat agressieve kind op te zoeken en er naar te luisteren. Sta – letterlijk – eens even stil bij je partner, je kinderen of je ouders. Maak eens ruimte om te kijken naar de wereld, naar de mensen om je heen. Kijk niet alleen naar hen, maar zie ze ook. Uit zo'n ontmoeting kan iets moois ontstaan. Juist het opzoeken van mensen, die in onze ogen niet zo voor de hand liggen, kan uitgroeien tot een ontmoeting met God zelf. Want juist in zulke mensen wil hij ons tegemoet treden.

En misschien is dat dan de manier om, precies in deze Adventstijd, op weg te gaan naar het Kind dat geboren werd in een onaanzienlijke stal. Juist op zulke plekken wil God ons tegemoet treden: op plekken waar je het niet zou verwachten.