Ankerpunten

Overweging op de 16e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Jeremia 23,1-6; Marcus 6,30-34

In vroeger tijden gebruikten zeelieden overdag de zon en een sextant om hun koers te bepalen. En 's nachts verlieten ze zich op de sterren. Omdat de sterren altijd hun vaste plaats houden, waren ze een soort ankerpunt voor de positiebepaling van de schepen. Ankerpunten hebben ook wij af en toe nodig om onze positie in het leven te bepalen. En misschien kunnen de lezingen vandaag wel zo'n ankerpunt zijn.

Verhouding

Het eerste ankerpunt is te vinden in de lezing uit het boek van de profeet Jeremia. Hij stelt de verhouding aan de orde tussen de leiders van Juda en de gewone mensen. De historische situatie waarin dit gebeurt, moeten we ons als volgt voorstellen. Juda is een afsplitsing van het oorspronkelijke Israël; het wordt ingeklemd tussen de twee supermachten van die tijd: Egypte en Babylonië. De politieke leiders van het volk moeten zware belasting betalen aan Babylonië. Maar zelf gaan die leiders daar niet onder gebukt. De last wordt helemaal afgewenteld op de gewone mensen. Die komen daardoor flink onder de armoedegrens terecht. Dat is precies de reden, waarom Jeremia de leiders beschuldigt van onbehoorlijk bestuur. Zij zijn als herders, die de kudde aan zijn lot overlaten. Maar: Jeremia blijft hopen, dat er een herder komen zal, die de schapen zal hoeden zoals het hoort. Een leider, die het land rechtvaardig en eerlijk zal besturen. Die hoop, dat visioen van rechtvaardigheid is het ankerpunt voor zijn toehoorders.


Natuurlijk is het niet alleen de verantwoordelijkheid van de bestuurders om te zorgen dat er rechtvaardigheid heerst in het land. Ook de gewone mensen kunnen ervoor zorgen, dat anderen tot hun recht kunnen komen. In die zin biedt Jeremia ons vandaag een ankerpunt. Hij stelt ons de vraag: zijn wij erop uit dat de mensen in onze eigen omgeving voldoende ruimte krijgen om zichzelf te mogen zijn? Kunnen ook u en ik  herder en hoeder zijn voor elkaar?

Herder

In het evangelie wordt verteld, hoe hoe Jezus zelf een herder is voor de mensen die hem komen opzoeken. Allereerst is hij herder voor zijn eigen leerlingen. Zij komen terug van hun tocht, waarop zij zieken hebben genezen en onreine geesten hebben uitgedreven. Jezus beseft, dat ze toe zijn aan een moment van rust en verademing. Door het voortdurende komen en gaan van mensen hebben ze niet eens genoeg tijd om te eten. Onthaasten is daarom het meest noodzakelijke op dit moment. En zo is Jezus het prominente voorbeeld van een echte herder, die zorg heeft voor ieder die aan hem is toevertrouwd.

Maar er blijven allerlei mensen naar Jezus toe komen, die verlangen naar woorden van bevrijding. En als Jezus deze menigte ziet, voelt hij ook met hen medelijden. Want in zijn ogen zijn zij als schapen zonder herder. De leiders van het Joodse volk laten de gewone man in de steek. Ze zijn niet in staat hem een ankerpunt te geven voor het gewone dagelijkse leven. De Schriftgeleerden en farizeeën met hun nauwkeurige voorschriften en regels, weten precies wie wel en niet bij Gods volk horen. Dat hele pakket van voorschriften drukt loodzwaar op de schouders van de gewone man. Op die manier kan hij niet echt tot zijn recht komen. En dat is de reden, waarom ze bij Jezus zoeken naar woorden van bevrijding.

Ankerpunten

Met deze gewone mensen voelt Jezus een oprecht mededogen. Daarom begint hij hen (zo staat er dan) uitvoerig te onderrichten. Hij spreekt op een heel andere manier dan de Schriftgeleerden en farizeeën. Hij spreekt met gezag en overtuiging. Hij spreekt op een manier die hen het gevoel geeft, dat zij hoe dan ook de moeite waard zijn – met al hun vragen, onhebbelijkheden en schuldgevoelens. Hij geeft de mensen weer hun gevoel voor eigenwaarde terug. Hij laat zien, dat de regels en voorschriften er zijn om mensen te helpen, en niet om hen daaraan ondergeschikt te maken. Op die manier geeft hij een richting aan, die het leven voor mensen leefbaar maakt. Mensen hebben immers een ankerpunt nodig. En dat is wat Jezus hen geeft.

Vandaag hebben we gehoord, hoe Jeremia en Jezus voor ons de ankerpunten voor ons leven kunnen zijn. Zij laten ons weten hoe ons leven in elkaar zit. Waar mensen, waar wij herder en hoeder zijn voor elkaar, daar wordt het leven leefbaar. Daar wordt het echt de moeite waard. Daar wordt het leven meer dan alleen maar zorg en last, daar wordt het leven echt een feest.