Norm
De mogelijkheid tot autonoom handelen en denken is een verworvenheid die zodanig tot norm verheven is, dat gemakkelijk wordt voorbijgegaan aan de verschillende gradaties, waarin het mensen lukt om deze autonomie te realiseren. Autonoom handelen veronderstelt immers niet alleen inzicht in de eigen levenssituatie, maar ook de mentale ruimte om een adequate invulling te geven aan het persoonlijke levensproject. Die mentale ruimte wordt minstens voor een deel bepaald door de economische omstandigheden waarin mensen zichzelf aantreffen. Om het maar simpel te zeggen: wie moet sappelen om rond te komen, kan waarschijnlijk minder energie steken in zijn dromen en verlangens dan iemand die goed in de slappe was zit. En daarnaast speelt ook een rol of mensen zich een zekere intellectuele en/of culturele ontwikkeling hebben kunnen eigen maken. Wie het niet gegeven is om goed te kunnen leren, of wie geen toegang heeft tot de culturele bronnen van onze samenleving, die valt gemakkelijk buiten de boot. Kortom, de tot norm verheven autonomie is een ideaal, dat niet voor iedereen onverkort en op dezelfde wijze geldt of zelfs maar kan gelden.In het publieke debat over de zelfredzaamheid van mensen is naar mijn overtuiging te weinig oog voor de persoonlijke omstandigheden, waarin mensen hun leven moeten vormgeven. Het tempo van de veranderingen in onze samenleving (bijvoorbeeld op het gebied van de zorgvoorzieningen) is voor nogal wat mensen niet bij te benen. Zelfs de professionele zorgverleners hebben soms moeite om alle wijzigingen bij te houden of te implementeren. Op een netwerkdag (17 november 2014 te Weert) voor beroepskrachten en vrijwilligers uit diaconale projecten, inloophuizen, buurtprojecten en straatpastoraat heeft de Limburgse commissaris van de koning, Theo Bovens, gezegd: 'De overheid zou veel meer begrip moeten tonen voor mensen die het tempo van de samenleving niet kunnen bijhouden.' (1) Om mensen de gelegenheid te geven hun eigen keuzes te maken, is het nodig dat in het aanbod van zorg- en hulpverlening meer maatwerk wordt geleverd.
Beschaafd
Rekening houden met de individuele omstandigheden, met de persoonlijke behoeften van mensen, is een leerproces voor heel onze samenleving, waarin 'geven en nemen' een centrale rol speelt. De vaak gebezigde uitdrukking 'gelijke monniken, gelijke kappen' doet geen recht aan de individuele verlangens en dromen van mensen of aan hun persoonlijke talenten. Benedictus van Nursia (480-547), die voor zijn kloosterlingen een inspirerende Regel heeft geschreven, was compleet wars van het gelijkheidsdenken. Een monnik die kouwelijk was aangelegd, kreeg een extra deken voor 's nachts. En een monnik die zwaar fysiek werk op het land moest uitvoeren, mocht een extra bord eten accepteren. 'Als de één iets meer nodig heeft dan de ander dan is dat geen probleem, maar het vraagt om bescheidenheid van de één die meer nodig heeft en toegeeflijkheid van de ander die het niet nodig heeft,' schrijft abt Bernardus Peeters van de abdij Koningshoeven op zijn weblog van 20 juli 20112.Zelfbeschikking als norm kan alleen een realiteit worden als mensen de ruimte wordt geboden hun autonomie te verwerkelijken. De mate waarin wij onze samenleving als 'beschaafd' kunnen typeren, hangt af van de werkelijke ruimte die er is, c.q. gemaakt wordt, voor een open dialoog met alle betrokkenen over de gewenste of noodzakelijke maatschappelijke ontwikkelingen. Beleidsmakers – in politiek, bedrijfsleven, non-profit sector en kerken – doen er goed aan die ruimte te creëren en zo meer maatwerk te leveren.
Deze beschouwing verscheen eerder op het Weblog Monnikenwerk
___
(1) Tijdschrift Diakonie & Parochie, maart 2015, p. 14
Geen opmerkingen:
Een reactie posten