Ultieme vrijheid?

Filmrecensie van Into the Wild (2007)

Regie: Sean Penn

Beschouwend, zelfbewust, eigengereid en intelligent: zo gaat Christopher McCandless op zoek naar de ultieme vrijheid. Alles uit zijn verleden wil hij achter zich laten, omdat hij de zoektocht naar de essentie van het leven belangrijker vindt dan de pure gerichtheid op materiële rijkdom en het gesetteld zijn, die hij bij zijn ouders ziet. Doel van zijn zwerftocht is Alaska, waar hij een verlaten bus vindt in het midden van de wildernis. Daar vindt hij de eenzaamheid die hem dicht bij de begeerde vrijheid brengt.

Radicaal

In deze road movie gaat het om een spirituele zoektocht, die langs verschillende stadia verloopt, door de regisseur ingedeeld als: geboorte, adolescentie, familie en het vinden van wijsheid. Om die spirituele zoektocht te kunnen volbrengen laat Christopher radicaal los wat hem aan het verleden bindt. Na het behalen van zijn high school verbreekt hij de band met zijn ouders en zus volkomen. Hij neemt alleen mee wat noodzakelijk is voor onderweg, wist alle sporen uit waardoor hij gevonden kan worden door zijn familie, geeft zijn spaargeld - totaal $ 24.000 - aan de liefdadigheid, verbrandt zijn laatste dollars en neemt de naam Alexander Supertramp aan (tramp is in het Engels de aanduiding voor een dakloze, een zwerver). Ook in dit pseudoniem zoekt de hoofdfiguur dus het radicale: hij wil geen gewone, maar een superzwerver zijn.

Het verhaal wordt op twee manieren in woorden uitgelegd. Christophers zus Carine vertelt geregeld over de gevolgen van de keuze van haar broer voor de ouders. Daarbij wordt ze in haar loyaliteit heen en weer geslingerd tussen haar broer en haar ouders. Onder zijn pseudoniem houdt Christopher zelf een dagboek bij, dat soms in contrasterende regels over het filmbeeld heen verschijnt, soms in extreme close up getoond wordt terwijl hij schrijft. Maar vooral de beelden zelf, in een afwisseling van actualiteit en flash back, dragen het verhaal op een imponerende manier.

Ontmoetingen

Tijdens zijn tocht ontmoet Alexander verschillende interessante mensen, wiens gezelschap hij graag aanneemt, maar aan wie hij zich zeker niet wil hechten. Zo is er het hippiepaar van middelbare leeftijd Rainey en Jan, die hem respecteren om het radicale van zijn keuze, maar die ook wijs genoeg zijn om hem niet van die keuze af te willen brengen. Een tijdje verdient Alexander wat geld door te werken als loonwerker of een enorme farm, waar hij Wayne Westerberg leert kennen als een rauwe, maar aardige vrijgezel. Ook zijn er twee Deense toeristen, Mads en Sonja, die hem wel interessant vinden, maar meer als een leuk onderdeel van hun eigen, toeristische zwerftocht dan omwille van Alexanders eigen levenskeuze.

Op een kampeerplaats voor hippies leert hij Tracey kennen, met wie hij het na een tijdje goed kan vinden. Maar het ultieme van zijn zoektocht staat hem niet toe (afgezien van haar te jonge leeftijd) haar aanbod te accepteren met hem naar bed te gaan. Hechting zou het doel van zijn tocht in de weg staan. Tenslotte leert hij Ron Franz kennen, een gepensioneerde militair, die zijn gezin verloor doordat een dronken man zijn vrouw en zoon aanreed. Getekend door het leven is hij een wijze man geworden, die de kracht van vergeving heeft leren kennen. Deze Ron relativeert het extreme van Alexanders zoektocht naar ultieme vrijheid door er een ander licht op te werpen: ‘Als je weet wat vergeving is, weet je wat liefde is. En als je weet wat liefde is, schijnt Gods licht op je.’

Misschien vindt Alexander in Ron wel iets van de vaderfiguur, die hij in zijn eigen vader zo volkomen mist. Want behalve een keiharde zakenman is zijn vader een zeer arrogante man, die met zijn moeder ‘trouwde’ (maar dat blijkt een verzonnen waarheid), toen hij nog gebonden was door een ander huwelijk. Zelfs na de geboorte van Chris kreeg hij nog een zoon uit het eerste huwelijk. Dat maakte Chris en zijn zus tot bastaardkinderen. De pijn om die ontdekking is tekenend voor de verdere ontwikkeling van Chris. In de ontmoeting met Ron ervaart Alex, dat deze man in alles de tegenpool is van zijn eigen vader, maar hoewel Alexander een sterke sympathie voor Ron heeft, wil hij zich ook aan deze man niet hechten. Doelbewust gaat hij op weg naar Alaska.

De juiste naam

In zijn dagboek noteert Alexander: geluk is alleen waardevol als het gedeeld wordt. Dat is de wijsheid die hij tenslotte uit de ontmoeting met Ron Franz heeft geleerd. Daarmee ontstaat het inzicht, dat absolute vrijheid niet het doel van het bestaan kan zijn. Maar dan is het te laat voor Alexander om te leven naar dit nieuwe inzicht. Ook al heeft hij een boek gekocht over de locale flora, zodat hij de planten kan noemen bij hun juiste naam, hij begaat toch een fatale vergissing om twee vrijwel gelijke planten met elkaar te verwisselen. De eetbare laat hij staan, de giftige plukt en eet hij.

Het besef dat hij zal sterven is voor Alexander aanleiding om de dingen te noemen bij hun juiste naam. Oog in oog met de dood ondertekent hij zijn dagboek uiteindelijk met de naam die hij ooit kreeg: Christopher McCandless. Op het ultieme moment in zijn leven erkent hij zichzelf als degene die hij werkelijk is.

Vrijheid

De spirituele zoektocht naar ultieme vrijheid past bij een adolescent met een vrijgevochten en een intelligente geest. Zeker in het geval van een vaderrelatie, waarin weinig tot geen begrip is voor de levensvragen van de zoon. Tegelijk is er de prikkelende vraag, of ultieme vrijheid wel bestaat of als levensdoel mogelijk is. Onthechting kan wel een zeer geschikte weg zijn om vrij te raken van allerlei ballast, die je levensdoel in de weg staat. Veel wijsheidsleraren in verschillende religieuze tradities wijzen daarop. Zoals Jezus: ‘Neem niets mee voor onderweg, geen stok, geen reistas, geen brood, geen geld en geen extra kleren. Als je bij iemand onderdak krijgt, blijf dan daar tot je verder reist.’ (Lucas 9,3-4).

Vrijheid kan echter in mijn optiek alleen werkelijke vrijheid zijn, wanneer ze wordt gezien in relatie tot je verantwoordelijkheid tegenover je omgeving. Jezus geeft zijn leerlingen aanwijzingen mee in het kader van hun opdracht om het koninkrijk van God te verkondigen en zieken gezond te maken. Onthechting omwille van de ultieme vrijheid dient niet het juiste doel. Maar onthechting omwille van het nemen van je verantwoordelijkheid voor en met anderen, daar komt het in essentie op aan. Die wijsheid ontdekt tenslotte ook Christopher. Alleen gedeeld geluk is waardevol.