Luisteren met het hart

Overweging op de 22e zondag door het jaar (jaar B)

Lezingen: Deuteronomium 4,1-2.6-8; Marcus 7,1-8.14-15.21-23.

Als je wel eens een navigatie-apparaat gebruikt, dan weet je dat het instellen van de bestemming de eerste handeling moet zijn. Onderweg kan het voorkomen, dat je moet afwijken van de voorgestelde route. Of misschien wil je doelbewust afwijken. Je hebt per slot van rekening de vrije keuze. Het handige is, dat het apparaat dan steeds opnieuw de juiste route berekent om je op je bestemming te krijgen. Uiteindelijk kom je dus wel, waar je moet zijn. Maar dan moet je wel luisteren naar de aanwijzingen, die het apparaat je geeft.

Verschillende manieren

Foto: Pxhere.com

Luisteren naar de aanwijzingen: daarover gaat het ook in de lezingen van deze viering. Maar dat luisteren kan op verschillende manieren gebeuren. Simpel gezegd: je kunt luisteren met je oren, of je kunt luisteren met je hart. Of anders gezegd: je kunt luisteren naar de buitenkant of luisteren naar de binnenkant. Wa wordt gezegd, dat kun je verstaan naar de letter of naar de geest.

In de eerste lezing houdt Mozes de Israëlieten voor, dat ze moeten handelen naar de geboden van God en dat ze deze stipt te uitvoer moeten brengen. Met name het woordje 'stipt' zouden we gemakkelijk zo kunnen verstaan, dat we vooral moeten luisteren met onze oren. Luisteren naar de buitenkant dus. Eigenlijk luister je dan naar de aanwijzingen omwille van de aanwijzingen. Je luistert niet naar de aanwijzingen omwille van de bestemming waar je naar toe wilt. Het hart van de aanwijzingen, de geest of de uiteindelijke bedoeling van de voorschriften wordt dan niet begrepen. Het is alsof je braaf naar je navigatie-apparaat luistert, dat zegt: 'Bij de volgende afslag links.' En dan ga je volgzaam naar links, zonder dat je voor ogen hebt dat deze aanwijzing bedoeld is op je te bestemder plekke te brengen.


Zo'n instelling herkennen we ook in de discussie, die Jezus heeft met de Farizeeën en schriftgeleerden. Het opvolgen van de reinheidsvoorschriften is voor de Farizeeën veel belangrijker geworden dan het verstaan van de bedoeling van de voorschriften. Althans in de ogen van Jezus. Ze luisteren naar de buitenkant, niet naar de binnenkant. Het gaat er juist om (vindt Jezus), dat het rein zijn aan de buitenkant een uitdrukking is van hoe je van binnen zuiver wilt zijn. Het reinheidsritueel heeft alleen maar betekenis, als je het ziet in het kader van het oprecht en integer willen zijn. De aanwijzing volgen dus: niet omwille van de aanwijzing, maar omwille van het uiteindelijke doel. En dat doel is, dat de mens zijn bestemming vindt: eerlijk, transparant en integer zijn in de ogen van anderen en in de ogen van God.

Verstoord

Waar dat niet gebeurt, waar je alleen maar de aanwijzingen volgt omwille van de aanwijzingen, daar kunnen lelijke dingen gebeuren. Waar je dus niet meer met je hart luistert naar de aanwijzingen, daar zie je dat er allerlei dingen ontstaan die de mens bezoedelen. Jezus noemt er aan aantal, onder andere: boze gedachten, hebzucht, afgunst, lichtzinnigheid. Wanneer dit soort dingen zich voordoen, daar worden de relaties tussen mensen verstoord. Daar wordt dus ook de relatie tussen mensen en God verstoord. Daar wordt de bestemming verduisterd, die God met mensen voor ogen staat.

Luisteren met je hart: daar komt het dus op aan. In de praktijk betekent dit, dat je soms de moeite moet nemen om te verstaan, wat de vraag achter de vraag is. Een tijdje geleden hoorde ik een dochter vertellen over haar moeder, al enkele jaren weduwe, die klaagde dat ze veel alleen was. 'Maar,' zei de dochter, 'ze is elke weekend bij een van haar vier dochters, en door de week krijgt ze ook veel aanloop.' Toen vroeg ik de de dochter: 'Wat zegt je moeder eigenlijk, als ze klaagt over eenzaamheid?' De dochter wist het vrijwel meteen: 'Dat ze haar man mist.' In deze situatie zeggen de feiten dus iets anders dan het gevoel van de weduwe. Maar luisteren naar dit gevoel – dat voor deze vrouw een reëel gevoel is – dat is luisteren met je hart.

Luisteren met het hart

Zo mogen wij ook de aanwijzingen verstaan, die wij vanuit de bijbel krijgen aangereikt. Mozes zegt: 'Luister naar de voorschriften en bepalingen die ik u leer en handel ernaar, dan zult gij leven'. De bedoeling is om niet zozeer de aanwijzingen als zodanig op te volgen, maar om onze bestemming te bereiken: leven in goede verstandhouding met elkaar, leven in goede verstandhouding met God. Leven doordat we proberen de ander in zijn waarde te laten en tot zijn recht te brengen. Zo brengen wij ook onszelf tot ons recht, zo bewaren we ook onze eigen waardigheid. Luisteren met het hart om te verstaan, waar het nou echt op aankomt in ons leven.