Onmogelijk?

 Overweging bij de 23e zondag door het jaar (A) - Vredeszondag

Lezingen: Jesaja 55,6-9; Matteüs 20,1-16a

Doorgaans zien wij onszelf als mensen die het goede nastreven. We proberen ieder het zijne te gunnen. We helpen andere mensen als ze een beroep op ons doen. We dragen waar mogelijk bij aan goede doelen. We zijn verontwaardigd over het uitblijven van toereikende overheidshulp voor de slachtoffers van de brand in het tentenkamp van Lesbos. We willen zorgvuldig zijn in het scheiden van papier, plastic, GFT en restafval. Kortom, we doen het – met ook onze beperkingen – zo slecht nog niet.

Wijngaard op Samos, Griekenland

En toch kunnen we ons niet laten voorstaan op mensen, die zich aan deze strevingen niets gelegen laten liggen. Want als we zouden willen, dan zouden we gemakkelijk kunnen wijzen naar mensen, voor wie goede doelen, afvalscheiding, hulpvaardigheid en sociale verontwaardiging een heel andere invulling krijgen. Maar de lezingen van deze dag waarschuwen ons ervoor, dat Gods gerechtigheid van een totaal andere orde is dan wat wij daar gewoonlijk onder verstaan. De gewone menselijke waardeschaal wordt op de kop gezet.

Het is met...

Waar komt dit vandaan? Waarom is dat nodig? Kunnen we in onze gewone omgang met elkaar niet volstaan met wat wij onder rechtvaardigheid verstaan? Het is altijd belangrijk om de parabels van Jezus in het juiste kader te plaatsen. Het begint steevast met: Het is met het rijk der hemelen als met… Jezus wil zijn leerlingen iets duidelijk maken over zijn visioen van hoe mensen anders met elkaar kunnen omgaan. Dat visioen noemt hij: het rijk der hemelen. Wat hij daarmee bedoelt, wordt geschetst in een verhaal. Vaak een onwaarschijnlijk verhaal. In het verhaal wordt een perspectief aangereikt dat verder gaat dan wat onze normale omgangsvormen voorschrijven. Het perspectief tilt ons uit boven het alledaagse. Het laat ons zien dat wat wij voor onmogelijk houden toch een kans van slagen heeft. Het reikt verder dan wat wij met ons basale voorstellingsvermogen kunnen bedenken.

Want wie krijgt het nu verzonnen om de werkers die slechts één uur hebben gewerkt evenveel uit te betalen als de mensen die de hele dag hebben gezwoegd? Je zou zeggen: loon naar werken: dat is pas billijk. Maar misschien helpt het als we ons realiseren, dat de beloning van één denarie overeenkomt met het gebruikelijke dagloon. Daarmee kun je dus je gezin onderhouden. Dus ook wie slechts één uur heeft gewerkt krijgt de kans om zijn gezin te voeden. De eigenaar van de wijngaard vindt het kennelijk belangrijk, dat alle werkers niet alleen voor zichzelf maar ook voor hun gezin kunnen zorgen. De eigenaar kijkt dus verder dan alleen naar wat 'billijk' is uit menselijk oogpunt. Hij kijkt naar wat mensen werkelijk nodig hebben om een fatsoenlijk bestaan te kunnen opbouwen.

Onmogelijk?

Zo nodigt Jezus' droom van het rijk der hemelen ons uit om verder te kijken dan gewoonlijk. We kunnen een ander perspectief aanleren door vanuit een nieuw standpunt – onverwacht en voor sommigen onmogelijk – te kijken naar wat mensen werkelijk nodig hebben. En misschien is het vooral de barmhartigheid, die spreekt uit de handelwijze van de wijngaardenier, die mensen nodig hebben om menswaardig te kunnen leven. Barmhartigheid is nog meer nodig dan een dagloon om je gezin te onderhouden. Dat is wat Jezus ons met zijn parabel wil duidelijk maken. Waar barmhartigheid uitgaat boven de platte rechtvaardigheid van ons menselijk denken, daar wordt iets zichtbaar van het hemelse koninkrijk. Daar zie je iets ontstaan van de hemel op aarde.

Daar wordt ook iets zichtbaar van wat we hebben gehoord bij Jesaja: 'Uw gedachten [die van mensen dus] zijn nu eenmaal niet mijn gedachten, mijn wegen niet uw wegen.' Wat God voor ogen staat is iets heel anders dan wat wij gewoonlijk nastreven, zelfs als we het goede proberen na te streven. Wat God voor ogen staat, is het meer-dan-goede, is kwaad-met-goed-vergelden, is verzoening aanreiken waar haat overheerst. Onmogelijk, zegt u? Vanuit gewoon menselijk perspectief misschien wel. Maar wij worden nu juist uitgenodigd om een ander perspectief voor ogen te houden, een goddelijk perspectief. Ons voorstellingsvermogen wordt uitgedaagd tot creativiteit, tot het verkennen van ongekende kansen.

Goddelijk perspectief

Juist nu wij vandaag de jaarlijkse Vredeszondag vieren, mogen we ons laten meevoeren in dat goddelijke perspectief van barmhartigheid en verzoening. Want de wereld waarin wij leven smacht naar mensen die in staat zijn de vrede dichterbij te brengen. De steeds toenemende polarisatie in onze samenleving, het telkens opnieuw benadrukken van de tegenstelling tussen 'wij' en 'zij', de overmatige gerichtheid op het 'ik' ten koste van het 'wij samen': dat kan alleen een andere gerichtheid krijgen als we ons laten meevoeren op dat goddelijke perspectief. Niet wat wij in gedachten hebben, maar wat past in het rijk der hemelen.

Misschien kunnen we in de komende week, meer dan gewoonlijk, uitzien naar kansen tot verzoening, kunnen we zoeken naar het dichterbij brengen van de vrede. Misschien kunnen we proberen om de woorden achter de woorden te verstaan, kunnen we iemands werkelijke pijn meevoelen, kunnen we iemand in haar of zijn kracht zetten. Misschien kunnen we, meer dan gewoonlijk, iemand tot haar of zijn recht laten komen door te kijken met de ogen van de eigenaar van de wijngaard.