Zonder tegenprestatie

Overweging op de 5e zondag van Pasen (jaar C)

Lezingen: Handelingen 14,21-27; Johannes 13,31-33a.34-35

Ooit heb ik een leraar wiskunde horen vertellen, wat zijn werk hem nou opleverde. Dan had hij het niet over zijn salaris, maar over de voldoening die hij voelde. En dat was op het moment dat hij de ogen van zijn leerling zag oplichten als die zijn uitleg van een lastige som opeens begreep. 'Dat licht in zijn ogen, daar deed ik graag alle moeite voor,' zei de leraar.

Foto: https://pxhere.com

Zinloos?

Iedereen ziet graag dat haar of zijn werk iets oplevert, dat je een bepaald resultaat ziet. Investeringen die zonder resultaten blijven – zeker in het bedrijfsleven of bij de overheid – worden al gauw geschrapt. Maar in de persoonlijke relaties tussen mensen zie je soms, dat iemand blijft investeren – ook als het niet lijkt op te leveren. Een man die voor zijn vrouw blijft zorgen, ook al herkent ze hem nauwelijks nog vanwege haar vergevorderde staat van dementie. Een moeder die voor haar kind blijft vechten, ook al geven de medici haar nauwelijks nog uitzicht op genezing. Of mensen die omwille van moeder aarde zich blijven inzetten voor een schoner milieu, al lijken de meeste krachten tegen te werken.


Investeren zonder zicht op resultaten, dat lijkt een zinloze onderneming. Veel van wat er zich afspeelt in onze wereld is juist gericht op een positieve afloop. Dat is de gebruikelijke gang van zaken, die zich sinds mensenheugenis heeft vastgezet in onze genen. Oud en vertrouwd, om zo te zeggen. De Bijbelverhalen van deze dag gaan een totaal andere kant op. Ze wijzen een nieuwe weg, een andere richting.

De liefde koesteren

De boodschap die Jezus aan zijn vrienden meegeeft is kort en krachtig. Heb elkaar lief, zoals ik jullie heb liefgehad. Het woord liefde heeft – in het taalgebruik van de evangelist – een bijzondere betekenis. 'De evangelist Johannes schrijft zijn evangelie in het Grieks. Voor dat woord "liefde" gebruikt hij niet het woord eros, waar ons woord erotiek vandaan komt. Het gaat niet om de verliefdheid, de hartstocht, de begeerte, het verlangen. Hij gebruikt ook niet het Griekse woord voor vriendschap. Vrienden of vriendinnen delen elkaars geschiedenis, elkaars belangstelling. Vrienden kies je zelf uit of leer je in de loop van je leven kennen. Dat woord gebruikt Johannes niet. Johannes gebruikt voor de liefde het Griekse woord agapè. Agapè is de liefde die op de eerste plaats geeft en niet neemt. Het is de liefde waar geen tegenprestatie tegenover hoeft te staan.' (Fons Litjens in: Midden onder U, 6e jaargang 2019 nummer 4, 34)

Dat is een geheel andere wijze van kijken, een compleet nieuwe manier van doen dan wat in onze wereld gebruikelijk is. 'Dat jullie mijn leerlingen zijn,' zegt Jezus, 'kan iedereen zien als je de liefde onder elkaar bewaart.' Dat is niet hetzelfde als dat je de ander altijd maar aardig vindt. De liefde onder elkaar bewaren heeft eerder te maken met: de ander in zijn waarde laten. Dat wil zeggen: de ander laten zijn wie hij is – ook als dat helemaal anders is dan jijzelf – en hem erkennen als de mens die hij wil zijn. Je probeert hem dus te zien op de manier, zoals hij zelf zich graag wil presenteren. Niet zoals jij hem graag zou zien. De ander in zijn waarde laten is eigenlijk synoniem met hem respecteren. En respecteren is een woord, dat oorspronkelijk komt van het Latijn: re-spectare. Dat wil zeggen: opnieuw zien, anders zien. Hem zien dus, zoals hij zichzelf wil zien, niet zoals jij hem bij voorkeur zou willen zien.

Zonder tegenprestatie

De liefde bewaren. Dat wordt ook wel uitgedrukt met: alle ruimte geven aan de zachte krachten. Ruimte geven aan het verdriet van mensen, en niet alleen maar zeggen: 'Je komt er met de tijd wel overheen.' Ruimte geven aan de zachte krachten: door te zien, wat de ander werkelijk nodig heeft, door liefdevolle zorg te geven aan je gezin, door je werk te doen met hart en ziel, door af en toe wat extra inzet te tonen. Ruimte geven aan de zachte krachten: dat is niet zomaar wat soft gedoe, maar het is daadwerkelijk een kracht, die werkzaam is in en tussen mensen. De zachte kracht van de liefde maakt, dat mensen elkaar de tranen drogen en dat zij de smart, het verdriet van elkaar overnemen en delen. Die zachte krachten overwinnen de kloof tussen mensen. Want zo worden wij mensen, die die leren de liefde onder elkaar te bewaren. Mensen die liefde als uitgangspunt nemen: liefde waar geen tegenprestatie tegenover hoeft te staan.