Recht voor ogen

Overweging bij de Bidweek voor de Eenheid

Lezingen: Deuteronomium 16,18-20; Lucas. 4,14-21

Op verschillende manieren kijken mensen naar wat er zich afspeelt in hun omgeving. Wat voor de een een prachtige muziekuitvoering is, kan voor een ander een behoorlijke tegenvaller zijn. Waar sommige mensen een ernstige ziekte zien als het blinde toeval, kunnen anderen dat beschouwen als gevolg van ongezond leven of misschien zelfs als een straf van God. Hoe je de werkelijkheid waarneemt, is dus afhankelijk van de bril waardoor je kijkt. Het is ook afhankelijk van wat jou voor ogen staat en van wat je het liefst gerealiseerd zou zien. Hoe je de werkelijkheid waarneemt, is eveneens afhankelijk van de positie die je inneemt in de samenleving. Wie het financieel niet breed heeft, zal op een andere manier kijken naar de reclame-aanbiedingen uit de folders dan iemand bij wie het geld met bakken binnen komt.

Als christenen proberen we onze wereld te zien in het kader van wat God voor ogen staat. En ook hier moet je constateren, dat we verschillend kijken – simpelweg omdat we verschillende mensen zijn en verschillende posities innemen. En toch proberen we ook iets van gezamenlijkheid te realiseren in ons gelovig waarnemen van de aarde die wij delen met elkaar. Vandaag, nu wij bijeen zijn in de Gebedsweek voor de Eenheid, worden ons enkele handreikingen geboden om die gezamenlijkheid op het spoor te komen. Die richtingwijzers komen niet alleen van de Schriftlezingen, maar dit jaar ook van onze broeders en zuster in Christus uit de Indonesische archipel.

Eenheid in verscheidenheid

Indonesië is een groot en zeer divers land met 1.350 etnische groepen en meer dan 740 lokale talen. Het motto 'eenheid in verscheidenheid' is in het land een bekend fenomeen. Alle aspecten van het leven worden gedeeld: zoals werk, rouw en feest. Daarbij wordt iedere Indonesiër erkend als broer of zus. Toch wordt deze eenheid vandaag de dag op nieuwe manieren bedreigd. Veel van de economische groei die Indonesië afgelopen decennia heeft doorgemaakt, is gebouwd op een systeem van competitie. Er is sprake van corruptie: zij die de zwakken horen te beschermen, doen vaak het tegenovergestelde. Het gevolg is dat het gat tussen rijken en armen steeds groter is geworden. Radicalisering zet de ene gemeenschap op tegen de ander.

Hoe anders is het perspectief dat wordt aangereikt vanuit het bijbelboek Deuteronomium. Geen partijdige rechtspraak, geen steekpenningen, maar – zo staat God voor ogen – 'zoek het recht en niets dan het recht.' Dat wil zeggen, dat iedere mens, ongeacht afkomst of maatschappelijke positie, los van politieke overtuiging of seksuele geaardheid, de kans moet krijgen om een menswaardig bestaan op te bouwen. Een bestaan waarin mensen gevrijwaard zijn van armoede, onrecht, angst, vervolging of miskenning. Zoek het recht, dat wil zeggen: breng mensen tot hun recht, erken iemand in zijn gevoel voor eigenwaarde, laat ieder mens ervaren dat hij of zij bijdraagt aan de opbouw van de samenleving.

Jaar van genade

Datzelfde perspectief wordt ons ook voor ogen gehouden in de woorden uit het evangelie. In het verhaal van Lucas is dit een richtinggevend moment.  Na zijn doop en zijn verblijf is de woestijn is het in deze passage uit het evangelie de eerste keer, dat Jezus spreekt in het openbaar. En die eerste keer is meteen een aanduiding van waar het hem in de rest van zijn leven om te doen is. De woorden van de profeet Jesaja past Jezus toe op zichzelf. Hij is degene die waar wil maken wat God met mensen voor ogen staat: dat armen het goede nieuws te horen krijgen, dat gevangenen kunnen gaan in vrijheid, dat blinden kunnen zien en onderdrukten niet meer onderdrukt worden. Jezus roept een genadejaar van de Heer uit.

Dat genadejaar is een heel bijzondere tijd, want in het Oude Testament roept God telkens het vijftigste jaar uit tot een jaar waarin slaven vrijgelaten moeten worden en waarin iedereen hersteld moet worden in zijn vroegere bezit (Leviticus 25,10). Eigenlijk wordt daarmee gezegd: wat scheef gegroeid is tussen mensen, dat moet worden recht getrokken. Die opdracht van God aan mensen is tegelijk de genade die hij mensen, aan ons wil geven.

Recht voor ogen

Het bijzondere aan het de woorden van Jezus is, dat hij laat weten: de woorden die Jesaja lang geleden heeft uitgesproken, komen nu tot vervulling. Het goede nieuws voor de armen, de bevrijding van wie opgesloten zit, nieuw perspectief voor wie verblind is: het gebeurt nu, het gebeurt voor jullie ogen. Als je maar op de juiste wijze wilt kijken. Als je maar het recht voor ogen houdt, dat God zo graag gerealiseerd ziet voor alle mensen die leven op deze aarde. Als je maar bereid bent om de eenheid in verscheidenheid te omarmen, die de christenen uit Indonesië ons voorhouden. Als je maar bereid bent om je in te zetten voor het recht van rechteloze mensen, als je maar een stem wilt geven aan wie geen stem wordt toegekend.

Het genadejaar van de Heer wordt nu werkelijkheid als wij, zoals we hier bijeen zijn, en zo verschillend als we van elkaar ook zijn, samen de schouders eronder zetten. Het genadejaar van de Heer wordt nu realiteit als we het geloof trouw blijven, dat we met elkaar – en met Gods genade – kunnen bijdragen aan een wereld waarin de menselijke waardigheid wordt hoog gehouden. Het genadejaar begint vandaag als we (in het spoor van Israël, van Jezus en van zijn en onze God) het recht voor ogen houden.