Bruggen bouwen

Beschouwing

De film The Tree of Life gaat over de moeizame verhouding van Jack O'Brien met zijn vader, die een harde, bijna dictatoriale opvoeding voorstaat. De worsteling om met zijn vader in het reine te komen loopt – na veel twijfel en eenzaamheid – uit op een scène, waarin een verzoening tot stand komt. En de film eindigt met het beeld van een brug, die twee verre oevers van een rivier met elkaar verbindt.

De brug als symbool van verbinding. Het is een beeld dat hoop geeft, verwijst naar nieuwe mogelijkheden, mensen bijeen brengt en barrières overwint. Het is daarom met instemming dat ik Hillary Clinton, in de aanloop naar de presidentsverkiezingen in Amerika, haar running mate Bernie Sanders hoorde presenteren als iemand die bruggen bouwt in plaats van muren. Deze laatste woorden zijn een indirecte, maar duidelijke verwijzing naar de politiek die haar opponent Donald Trump voorstaat.

Ontplooiing

Het bouwen van bruggen kan een riskante zaak zijn. Want over een brug kunnen ook minder gewenste elementen je land of je leven binnen komen. De vraag is dan, hoe je daarop wilt inspelen. Er zijn mensen die, uit angst om hun gemoedsrust of welvaart te verliezen, liefst een strenge controle bij de brug willen instellen. Alleen wie jou welgezind is, mag dan de brug oversteken. Er zijn – aan de andere zijde van het spectrum – ook mensen die controle aan de brug vrijwel geheel overbodig vinden. Iedereen die bereid is zich aan te passen aan de zeden en gewoonten van de eigen inwoners, iedereen die bereid is een bijdrage te leveren aan de opbouw van de samenleving aan deze zijde van de brug, mag binnenkomen. Maar garanties, dat ook iedere nieuwkomer aan deze voorwaarden voldoet (kan voldoen, wil voldoen), heb je niet. Bepaalde risico's zul je altijd blijven houden.

Toch is er veel voor te zeggen om eerder bruggen dan muren te bouwen. Waar dit bewust gebeurt, daar kunnen mensen tot ontplooiing komen. Dat vraagt echter om veel geduld en groot vertrouwen. Want eerst moet je de ander, de nieuwkomer, leren verstaan. En dat is wederzijds: hij moet ook jou leren begrijpen. Het overwinnen van een taalbarrière en het gaan begrijpen van andere gewoonten en gebruiken, het wegwijs maken van de ander in de nieuwe samenleving: het zijn processen die niet van de ene dag op de andere tot een goed einde zullen komen. Maar wie zich ermee inlaat, zal merken dat – natuurlijk: met vallen en opstaan – het overbruggen van de verschillen tot een grote verrijking kan leiden.

Naast elkaar

Wie eerder geneigd is om muren op te trekken, doet dat (zo vermoed ik) vaak uit een bepaalde vorm van angst. Angst om de eigen identiteit te verliezen? Om de eigen welvaart kwijt te raken? Om de voorrang op de wachtlijst voor een woning te zien verdampen? Om de eigen gemoedsrust te verspelen? Sommige van deze angsten zijn reëel, daar moeten we niet te licht aan voorbijgaan. Door ze serieus te nemen, kunnen ze wellicht ook bespreekbaar worden.

En tegelijk kan ook gekeken worden naar wat er naast deze angsten nog aan moois kan ontstaan. Want wellicht kunnen ze naast elkaar bestaan: de angsten en de nieuwe kansen, de onzekerheden en de onverwachte verrijking. Wie dat avontuur aandurft, die heeft begrepen wat Jezus bedoelde toen hij zei: 'Als iemand achter Mij aan wil komen, laat hij dan met zichzelf breken, zijn kruis opnemen en Mij volgen. Want wie zijn leven wil redden, zal het verliezen. Wie zijn leven verliest vanwege Mij en de goede boodschap, zal het redden.' (Matteüs 8, 34b-35)