Waardevol in zichzelf

Beschouwing bij de CD-Presentatie Cantate Domino

van het Gregoriaanse Mannenkoor in de Blasiuskerk te Heinkenszand

Het is een bijzondere aanleiding, die ons vanavond hier heeft samengebracht. De presentatie van de CD Cantate Domino – met toewijding en inspiratie vol gezongen door het Gregoriaanse Mannenkoor van deze Blasiuskerk – is een tamelijk unieke gebeurtenis. Want met deze Gregoriaanse gezangen wordt een mooie traditie in stand gehouden, die veel mensen, misschien overwegend de oudere generatie, dierbaar is.

Traditie

Nu is er met het begrip traditie iets bijzonders aan de hand. Letterlijk betekent het woord: overlevering. Meestal gebruiken we het in de betekenis van: doorgeven of meegeven, overdragen aan een volgende generatie. En dat gebeurt omdat we vinden, dat het verhaal, het gezang of een bepaalde waarde van dusdanige betekenis is, dat het verhaal of de waarde moet blijven bestaan. De traditie heeft waarde, omdat ze voor veel mensen – nu en in het verleden – richtinggevend is geweest, of houvast heeft gegeven, koersbepalend is geweest, of misschien wel gewoon rust heeft geboden in woelige tijden. Het waardevolle van een traditie kan daarom ook richtinggevend zijn voor nieuwe generaties.


Maar in de huidige tijd beseffen we heel goed, dat een traditie alleen dan een levende traditie kan zijn, wanneer het lukt om de waardevolle elementen van de overlevering op een zodanige wijze naar voren te brengen, dat de nieuwe generatie daar ook mee uit de voeten kan. In kerkelijke kringen weten we, misschien meer dan ons lief is, hoe moeilijk dat kan zijn. Toch wil ik niet negatief zijn. Dat ligt niet in mijn aard. En dat is ook niet de evangelische grondtoon.

Niet treuren

We beseffen dat we met de kerkelijke traditie en ook met het Gregoriaans geen enorme massa's bereiken. Maar ik vind, dat we daar niet om moeten treuren. Het christelijke geloof, dat met het optreden van Jezus een soort doorstart is geweest van de joodse godsdienst, is heel klein begonnen. Dat moeten we niet uit het oog verliezen. Jezus' manier van omgaan met de mensen en met de politieke en religieuze leiders van zijn tijd was goed beschouwd een marginaal gebeuren. Politiek en maatschappelijk stelde zijn leven nauwelijks iets voor in het tijdsgewricht van toen.

Pas later, in het jaar 313, toen het christendom om politieke redenen staatsgodsdienst werd, kreeg het de maatschappelijke wind mee.  Dat was goed 'voor de aantallen', de kwantiteit, maar minder goed voor de kwaliteit van het christelijke geloof. Versta mij goed: ik twijfel niet aan de oprechte intenties van de vele mensen, vaak gewone mensen, die het christelijk geloof een warm hart hebben toegedragen. Maar de massaliteit van het christelijke geloof, zoals we ons dat bijvoorbeeld nog herinneren uit de tijd van het Rijke Roomse Leven, heeft ook wel een zekere verduistering tot stand gebracht met betrekking tot de kern van het geloof waar het Jezus om begonnen was.

Waardevol in zichzelf

Met zijn charisma heeft Jezus van Nazareth mensen uit zijn tijd enthousiast weten te maken. En mensen hebben dat geloof en dat enthousiasme overgeleverd; ze hebben er – letterlijk – een traditie van gemaakt. Die traditie, die overlevering omwille van de essentiële waarde van het geloof, is op vele manieren tot uitdrukking gekomen in de loop van de eeuwen. Goddelijke muziek, oogstrelende schilder- en beeldhouwkunst, prachtige literatuur, fantastisch onderling dienstbetoon, mooie maatschappelijke acties, prachtige en inspirerende liturgie, gedreven missionaire activiteiten, teveel eigenlijk om op te noemen.

Maar een van die uitingsvormen staat vanavond centraal: de Gregoriaanse gezangen, vanwege de waardevolle en intense beleving van muziek, die tegelijk jubelend en ingetogen, klagelijk en hoopvol, smekend en dankbaar kan klinken. Daarom is het zingen van of luisteren naar de Gregoriaanse muziek een belevenis, die de diepste menselijke gevoelen en verlangens tot uitdrukking brengt. En als dat tegenwoordig gebeurt in de marge van wat onze samenleving kennelijk belangrijk vindt, dan is dat maar zo. Het mooie van het Gregoriaans, het mooie van het evangelie is, dat de waard ervan niet afhankelijk is van de instemming van velen. Maar de waarde is waardevol in zichzelf. De waarde van het Gregoriaans is waardevol in zichzelf. Dat lijkt mij een goede reden om vanavond hier bijeen te zijn; een goede reden om te genieten van en ons te laten inspireren door wat ons wordt geboden.