Betrouwbaar en transparant

Overweging bij de 26e zondag door het jaar (jaar A)

Afsluiting van de Vredesweek

Lezingen: Ezechiël 18,25-28; Matteüs 21,28-32

Zeg wat je doet en doe wat je zegt. Het is een vuistregel, die nogal eens wordt voorgehouden aan verkoopmedewerkers. Het betekent, dat je betrouwbaar bent en transparant bent in je opstelling naar de klant toe. Deze vuistregel geldt overigens ook voor vele andere instellingen die zich willen richten op hun doelgroep: de servicebalie van de gemeente, scholen in hun contacten met ouders, artsen en andere gezondheidswerkers, pastores en welzijnswerkers. Zeg wat je doet en doe wat je zegt. Betrouwbaar zijn en transparant: we willen het graag, maar het lukt ons niet altijd even goed.

Het verhaal uit het evangelie laat het verschil zien tussen de ene zoon die betrouwbaar wil lijken, maar het feitelijk niet is, en de andere die niet betrouwbaar lijkt, maar het wel blijkt te zijn. Het spel van vraag en antwoord tussen Jezus en de religieuze leiders heeft een venijnige ondertoon. De hogepriesters vragen Jezus naar zijn bevoegdheid: wie is hij wel, dat hij mensen geneest, dat hij zonden vergeeft en dat hij een vernieuwend geloof verkondigt? Wie is hij wel? Zij – de hogepriesters en oudsten van het volk – zij zijn toch de bevoegde gezagsdragers?

Over u en mij

Maar Jezus doorziet hun arrogantie. Gezag heb je als je doet wat je zegt en zegt wat je doet. Dat is bij de religieuze leiders niet het geval. Ze zeggen wel zich aan Gods woord te houden, maar door hun onbarmhartige nadruk op de regels van reinheid sluiten ze de tollenaars en de hoeren uit van Gods heil. Deze hardvochtige houding komt niet overeen met de genadige liefde, die God aanbiedt aan ieder, die zich – in het besef van eigen onvermogen – tot hem wil richten. De religieuze leiders hebben niet willen luisteren naar de oproep tot bekering, die Johannes aan ieder heeft voorgehouden. Tollenaars en prostitués hebben wel willen luisteren, en daarom zullen zij Gods goedheid mogen ondervinden. Degenen die door de hogepriesters worden bestempeld als zondaars (en waar zij dus niet mee in aanraking willen komen) zijn juist degenen, die ervoor gekozen hebben een andere weg in te slaan. Zij hebben zich – met een bijbels woord – bekeerd. Nou is bekering vooral 'een kwestie van doen.' Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. Want bekering heeft te maken met 'tot inzicht komen'. Zoals ook de jongste zoon uit het evangelieverhaal tot inzicht komt (spijt krijgt, staat er letterlijk) en alsnog in de wijngaard van zijn vader gaat werken.

Zo nodigt het Bijbelverhaal uit tot herkenning, want het gaat over mij en u. Het stelt ons voor de vraag: wie van beide zonen ben ik? Heel vaak herken ik alle twee in mijzelf. Het verhaal verheldert mijn leven. Het laat mij zien voor welke keuze ik sta. En dan gaat het erom, dat ik ook mijn handelen afstem op dat nieuwe inzicht. Dat is bekering: je uitgangspunten herzien, gehoor geven aan de uitnodiging om een andere koers in je leven in te slaan. En zo kan bekering zich aftekenen op vele terreinen in je leven. Een van de belangrijkste terreinen is misschien wel: de vrede. Juist vandaag, op het einde van de vredesweek, maar natuurlijk niet alleen vandaag, moeten wij ons bezinnen op de vraag: kan juist de vrede gediend worden door bekering?

Bedreigd

Vrede tussen mensen en tussen volken beschouwen wij als een groot goed. En dat terwijl de vrede juist op allerlei fronten wordt bedreigd. Waardoor mensen niet de kans krijgen om in vrijheid door het leven te gaan. Omdat ze gebukt gaan onder oorlog, honger of armoede. Omdat ze lijden onder gebrekkige gezondheidszorg of het verbod op een vrije meningsuiting. Omdat ze neergedrukt worden door een schuldgevoel dat men zich zelf aanpraat of door anderen krijgt aangepraat.

De vrede wordt op velerlei manieren verstoord. En wie goed kijkt, ziet het vooral gebeuren waar mensen hun eigen – of beter: hun eigen-gereide weg gaan, zonder op enige manier rekening te houden met anderen. En omgekeerd wordt de vrede juist gediend, wanneer mensen bereid zijn om die eigengereide weg te verlaten, wanneer ze bereid zijn om een andere koers te kiezen.

Betrouwbaar en transparant

De bereidheid tot bekering en het werken aan vrede gaan hand in hand. En we zien het ook gebeuren in de wereld om ons heen. Je ziet het gebeuren als twee mensen hun eigen gelijk ondergeschikt maken aan de gezamenlijke band of aan het gemeenschappelijk belang. En je ziet het gebeuren, als tollenaars en ontuchtige vrouwen, die zich niets aantrekken van de letter van de wet, toch ingaan op de oproep van Johannes de Doper: ze komen tot inkeer en laten zich dopen. Ze kiezen een andere levenskoers en komen tot vrede: met God en met zichzelf.

Dat vrede mogelijk is, dat zie je gebeuren als mensen besluiten om niet mee te doen aan roddel of achterklap. Dat vrede mogelijk is, dat gebeurt waar mensen elkaar – ondanks verschillen in cultuur, gebruiken en religie – toch vooral als mensen blijven zien. Dat vrede mogelijk is, dat gebeurt waar geprobeerd wordt om mensen en volken te bewegen de wapens neer te leggen. Het gebeurt waar serieus geprobeerd wordt om geld te investeren in gereedschappen in plaats van in geweren. Het gebeurt, waar gezien wordt wat mensen nog wel kunnen in plaats van te wijzen op wat ze niet meer kunnen. Vrede gebeurt waar mensen doen wat ze zeggen en zeggen wat ze doen: betrouwbaar en transparant.