Gefeliciteerd!?

Overweging op de 4e zondag door het jaar (jaar A)

Lezingen: Sefanja 2,3; 3,12-13; Matteüs 5,1-12a

Bij een verjaardag, een jubileum of een huwelijksfeest brengen we aan de jarige, de jubilaris of het bruidspaar onze gelukwensen over. Proficiat, gefeliciteerd, van harte geluk gewenst: het kan in verschillende bewoordingen worden gezegd. Je wenst de ander het goede, het beste toe. En dat doen we met name als er blijde gebeurtenissen plaats vinden. Of bijvoorbeeld ook bij de jaarwisseling.

De nieuwe Mozes

In het evangelie vandaag horen we Jezus verschillende keren zeggen: 'Proficiat!' Maar als je goed luistert, dan gaat het hier niet speciaal over feestelijke of bijzondere gebeurtenissen. Eerder lijkt het tegendeel het geval te zijn. Jezus feliciteert mensen die arm van geest, verdrietig of zachtmoedig zijn. Hij wenst hen geluk omdat ze honger en dorst hebben naar gerechtigheid, vrede brengen of zachtmoedig zijn. Hij feliciteert hen – dat lijkt toch wel het toppunt – omdat ze vervolgd, uitgescholden en gehoond worden. Nou … je vraagt je af, of je met zulke omstandigheden eigenlijk wel gefeliciteerd wil worden.


We moeten ons realiseren, dat Matteüs de evangelieverteller, de woorden van Jezus op een heel bepaalde manier ensceneert. Want wat we krijgen voorgeschoteld lijkt op een toneelstuk. Allereerst is er een menigte: een massa mensen. Alsof ze bij wijze van spreken op de Markt in Goes staan te wachten op een optreden van Racoon. Jezus ziet de menigte en grijpt zijn kans. Hij 'onderricht hen', staat er. Hij wil hen een wijze les meegeven, een richting voor hun leven. En hij doet dat vanaf een berg. Wie een beetje vertrouwd is met het Oude Testament, denkt bij deze enscenering meteen aan Mozes. Vanaf de berg Sinaï heeft hij het volk van Israël op koers gezet met richtinggevende woorden. We noemen ze ook wel de tien geboden. Onze verteller, Matteüs, wil daarmee zeggen: Jezus, dat is de nieuwe Mozes. Beiden zetten de koers uit, beiden doen dat vanaf een berg. Bij Jezus echter geen tien geboden, maar negen felicitaties.

Verlangen

Maar wil je eigenlijk wel gefeliciteerd worden met misschien vervolging en hoon in het vooruitzicht? Wil je wel gefeliciteerd worden, als je verdriet hebt? Of als je hunkert naar gerechtigheid, terwijl je ziet dat mensen onrecht wordt aangedaan of onheus bejegend worden? Zou het kunnen zijn, dat Jezus ons feliciteert met zulke miserabele omstandigheden, omdat we dan nog iets te verlangen hebben, iets om naar uit te zien? Als je ergens naar verlangt, zelfs naar hunkert, dan is nog niet alles in je leven vervuld. Dan heb je nog iets waaraan gewerkt moet worden. Dan heb je nog een doel en een richting in je leven.

En laten we goed beseffen: de felicitaties van Jezus worden stuk voor stuk gevolg door uitzicht op verbetering. Wie verdriet heeft, zal worden getroost. Wie hunkert naar gerechtigheid zal vervulling vinden, zal dus niet teleurgesteld worden. Wie vrede brengt, zal gerekend worden tot de kinderen van God. Wie uitgescholden en vervolgd wordt, mag zich verheugen op een goede beloning, mag zich verheugen op een situatie die je misschien wel de hemel op aarde kan worden.

Niet meegeteld

Het mag wel duidelijk zijn, dat deze gelukwensen, deze richtinggevende woorden van Jezus, vooral bedoeld zijn voor wie het niet zo getroffen heeft in het leven. Wie verdrietig is of zachtmoedig, wie vrede nastreeft of probeert te leven met een zuiver hart, die leeft op een compleet andere manier dan alle mensen die het gemaakt hebben in dit leven. Wie zachtmoedig een barmhartig wil zijn, wordt in onze samenleving niet zo meegeteld. Opkomen voor jezelf, imponeren, erkenning krijgen om materiële prestaties, zorgen dat je in het centrum van de macht staat, en daarbij nauwelijks rekening houden met mensen die van de ene schuld in de andere moeten leven: dat is wat telt in onze wereld.

En toch houdt Jezus ons de andere mogelijkheid voor. Zoeken naar gerechtigheid, werken aan vrede, het verdriet van de ander serieus nemen. Dat is wat telt. Dat is wat we ook beluisteren bij de profeet Sefanja. Zoek de gerechtigheid, zoek de bescheidenheid, zegt hij. Hij roept ons op om ootmoedig te worden. Het ouderwetse woord ootmoed betekent eigenlijk: nederigheid, neergebogen zijn. Jezelf dus niet groter maken dan je bent. Het is ook een neergebogen zijn naar de slachtoffers van de heerschappij van de sterkste. En waar mensen oog hebben voor wie neergedrukt worden, daar wordt de gerechtigheid omgezet in concrete daden. Door anderen de kans te geven zichzelf te ontwikkelen, wordt ook je eigen mens-zijn, je eigen humaniteit versterkt.

Gefeliciteerd!?

Dat hoeft allemaal niet met grootse gebaren en indrukwekkende daden, waarmee je het journaal kan halen. Het kan vaker en beter nog met kleine en eenvoudige dingen. Ook in het klein kun je, moet je mensen 'recht doen', in hun waarde laten. Niet te snel oordelen, als je een verhaal pas van één kant hebt gehoord. Niet jezelf afsluiten voor het verdriet of het leed van een ander. Niet te snel de schuld voor het onrecht bij een ander leggen, maar ook durven zien wat je eigen bijdrage aan het onrecht is.

Gefeliciteerd dus, als je verdrietig bent om onrecht, als je verlangt naar werkelijke barmhartigheid, als je intens zoekt naar vrede, als je zachtmoedig wilt leven. Natuurlijk, het levert je ook hoon op, het verwijt van zwakheid, de meewarige blik van wie het 'gemaakt' heeft. Maar Jezus wenst ons geluk, want door deze richting te volgen worden mensen pas werkelijk mens, worden ze echt menselijk. Gefeliciteerd!