Moedige keuzes

Overweging op de 20e zondag door het jaar (jaar C)

Lezingen: Jeremia 38,4-6.8-10; Lucas 12,49-53

Als iemand de drang ervaart om klokkenluider te worden, dan bedenkt hij zich wel twee keer. Het aan de kaak stellen van misstanden – in het bedrijf, op school, in de kerk of binnen de familie – wordt meestal niet in dank afgenomen. De Nederlandse overheid heeft een speciale klokkenluidersregeling in het leven geroepen om ambtenaren, die het pertinente gebrek aan integriteit van collega of leidinggevende aan het licht brengen, te beschermen. Wikileaks-oprichter Julian Assange wordt niet – net zoals Jeremia – in een put gedumpt, maar al lange tijd is zijn bewegingsvrijheid uiterst beperkt. Ook de situatie in Turkije maakt duidelijk, dat iedere vorm van verzet tegen de huidige machthebbers rigoureus en massaal de kop wordt ingedrukt.

Subversief

En toch zijn er mensen, die het niet kunnen aanzien dat bepaalde zaken onder de pet worden gehouden. Jeremia is er zo een. Hij leeft in een turbulente tijd. Rond 586 voor Christus wordt Jeruzalem ingenomen door de Babyloniërs. Een groot deel van de politieke en economische elite wordt gedeporteerd. Jeremia verwijt koning Sedekia, dat hij zich te weinig gelegen laat liggen aan het woord van God. Jeremia zou daarmee het moreel van de strijdbare mannen ondermijnen. Op zo'n subversieve instelling zitten de machthebbers niet te wachten. Gevolg: Jeremia wordt in een put gezet, met een wisse dood in het vooruitzicht. Hij mag van geluk spreken, dat er nog één rechtvaardige is die de koning op andere gedachten weet te brengen. Ebed-Melech neemt het op voor Jeremia.


Subversief, ondermijnend: zo kun je de opstelling van Jeremia noemen. En misschien is dat ook wel de opstelling van Jezus, als we hem vandaag horen zeggen, dat hij verdeeldheid komt brengen in plaats van vrede. Dit soort uitspraken zijn we van hem toch niet gewend! Hoe moeten we deze woorden dan verstaan? Je bent geneigd te denken, dat het hier gaat om een verdeeldheid omwille van de verdeeldheid. Want Jezus dikt het nogal flink aan: drie tegen twee, vader tegen zoon, schoondochter tegen schoonmoeder. Maar de vraag is, of dat de juiste zienswijze is.

Integer

Het is belangrijk om ons realiseren, dat een klokkenluider erop uit is de integriteit van mensen hoog te houden. Wie niet integer handelt, mag – nee, moet – daarop worden aangesproken. Dat is wat Jezus doet. Hij zelf leeft vanuit het visioen van Gods koninkrijk, die droom van vrede en gerechtigheid, van barmhartigheid en liefde. Zijn hartstocht voor dit visioen is zo sterk, dat hij anderen daarin wil meenemen. En dan wil hij, dat mensen daarin niet lauw of laf zijn. Hij wil, dat mensen een duidelijke en bewuste keuze maken. Hij wil dat mensen integer zijn in het volgen van die droom van gerechtigheid en vrede. Hij wil dat mensen daarom een heldere en onverschrokken keuze maken. En die keuze kan nou juist verdeeldheid brengen tussen vader en zoon, tussen schoondochter en schoonmoeder.

De verhoudingen worden daarmee wel op scherp gesteld. Want als je de woorden, de hele boodschap van Jezus serieus neemt, dan kun je niet meer alles maar op zijn beloop laten. Lauwheid, onverschilligheid, achterover leunen, wegkijken, onder de pet houden – het is allemaal niet meer mogelijk als je op integere wijze werk wilt maken van gerechtigheid en vrede, van barmhartigheid en liefde. De hartstocht waarmee Jezus deze weg wil gaan – ook als hem dat hoon, vernedering, afgang, zelfs de dood oplevert – horen we vandaag in zijn woorden: 'Ik kwam om vuur op aarde te brengen, en wat zou ik graag willen dat het al brandde.'

Moedige keuzes

We kennen allemaal – ik net zo goed als u – momenten, waarop wij lauw en laf zijn, onverschillig of zonder enige interesse. Dat hoort bij het menselijk leven. We kunnen niet vierentwintig uur per dag enthousiast en integer zijn. Vermoeidheid, ziekte, teleurstelling spelen ons parten. Maar we moeten ervoor waken, dat het vonkje enthousiasme, het vlammetje in ons hart niet helemaal dooft. Ergens moeten we de energie vandaan halen om opnieuw en steeds weer opnieuw de goede richting te vinden in ons leven. Dat kan op verschillende manieren. Een goed gesprek met vrienden kan je enthousiasme weer aanwakkeren. Het waarnemen van pertinent onrecht kan het vuur in je binnenste weer doen branden. Het bezoeken van een inspirerend concert kan je over je vermoeidheid of teleurstelling heen zetten, zodat je met elan weer zaken kunt oppakken. Of misschien kun je wel rust en nieuw vertrouwen vinden in een stil gebed, in een aanstekelijk lied, een aangrijpende film of een treffend gedicht.

En op deze wijze toegerust met nieuwe moed kunnen we  – steeds opnieuw – meegaan op de weg die Jezus ons voorging: de weg naar gerechtigheid en vrede, naar liefde en barmhartigheid, de weg van hartstocht en nieuwe inspiratie, de weg van integriteit en moedige keuzes maken.