De wind in de zeilen

Overweging tijdens de  Carnavalsmisse in Kwadendamme

Thema: Me è de wind in de zeilen

Lezingen: Gods drôômeland*); Matteüs 5,38-48

Het ging er in de middeleeuwen deftig aan toe aan de hoven van de machthebbers. Rijke banketten, spannende toernooien, schone vrouwen en koene ridders. En niet alleen deftig, maar ook heftig ging het eraan toe. Want iedereen probeerde in die omgeving van veel uiterlijk vertoon de beste positie te bemachtigen. Maar het had ook wel zijn prijs als je het dichtst bij de heerser wilde zitten: je moest je trouw bewijzen door soms je vrienden of je principes te verraden. Toch was er, midden van al die intriges, een figuur, die vrijuit kon spreken. Dat werd zelfs van hem verwacht. De nar kon iedereen op de hak nemen, zonder daarvoor gestraft te worden.

Op zijn kop

Wie door de nar bespot werd, keek nogal eens met een zuur gezicht naar de lachers om hem heen. Meestal had de nar het scherp gezien. Hij kon de onderlinge verhoudingen tussen de hovelingen in het belachelijke trekken. Hij relativeerde – met een grap en een grol – het dagelijkse gekonkel. En daardoor zette hij de bestaande relaties aardig op hun kop.


Is dat niet precies wat er gebeurt als wij carnaval vieren? Dat wij de dagelijkse bezigheden in een ander perspectief zetten? Dat wij het betrekkelijke van de gewone gang van zaken proberen te beseffen? Hoe raak werd het gezegd in het verhaal over Gods dromenland. Als geboren Limburger waag ik mij beter maar niet aan het Zeeuws. Er werd gezegd over Gods dromenland: 'Alles is daar anders. De wereld die we kennen wordt op zijn kop gezet. De wijsheid van de dwazen wordt dan verplichte leerstof. Het reisje duurt maar even, vier dagen carnaval. Zo vieren wij een toekomst die waarheid worden zal.'

Nieuwe toekomst

Misschien is dat wel het mooiste van carnaval: dat wij nu al vieren, hoe de wereld worden kan. Het is alsof een droom even werkelijkheid wordt. Ja natuurlijk, straks is carnaval weer voorbij. Dan gaat het leven weer zijn gewone gang. Maar de herinnering aan hoe het zou kunnen worden, die houden we vast. Want die herinnering helpt ons naar die nieuwe toekomst toe.

Ook in het evangelieverhaal horen we hoe Jezus de zaken op zijn kop zet. Hij laat ons zien hoe je de gebruikelijke verhoudingen in onze wereld kunt zien in een ander perspectief. Zoals: bied geen weerstand aan het onrecht dat jou wordt aangedaan. Onze eerste reactie zou gewoonlijk zijn: 'Ja hallo, ik laat mij toch niet de kaas van het brood eten?' Maar Jezus legt daar een andere mogelijkheid naast. Want mijn verzet tegen het onrecht kan gemakkelijk nieuwe agressie oproepen. Laat het maar gebeuren, zegt Jezus, dan is de kans op toenemende agressie in ieder geval minder. En misschien is je zogenaamde vijand wel zo verbaasd over jouw reactie, dat hij zelf tot nadenken wordt aangezet. Ook zegt Jezus: bemin je vijanden en bid voor wie je vervolgen. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Oké, we zullen moeten oefenen om ons deze op-zijn-kopse instelling eigen te maken. Maar door vijandschap niet te beantwoorden met vijandschap, door haat niet te beantwoorden met haat, ontnemen we onze tegenstander de aanleiding tot nieuwe vijandschap en haat.

De wind in de zeilen

En misschien is juist de humor van carnaval wel een geschikte mogelijkheid om de bloedserieuze realiteit van alledag in een ander perspectief te zien. Zeker, de ernst van ziekte, van verstoorde relaties, van werkloosheid, van eenzaamheid en van andere onverkwikkelijke omstandigheden wordt daardoor niet weg genomen. Maar door een grap en een grol, door een lach en een kwinkslag wordt het allemaal wel iets dragelijker, lichter, beter te verstouwen.

Leven in een ander perspectief, ook wel eens een lach door de tranen heen, zo af en toe de zaken eens lekker op hun kop zetten: als we ons daaraan kunnen over geven, dan èmme de wind in de zeile.


* Carnaval: Gods drôômeland

Hee, kom je mee nî Gods drôômeland?
hee, kom je mee, ‘t is ier!
Aoles is aars in ‘t drôômeland:
vee leven, vee feêste, vee plezier.

De waereld die a me kenne
wor effenof ‘n ratjetoe:
de guus die stiere pa en ma
stik vroeg nî bedde toe.
Moôier kan ‘t leven toch nie weze!

De wiesdom van de dwaeze
dir a z’ aolemille om lache
is dan verplichte leêrstof,
de Cito voe groep achte.
Moôier kan ‘t leven toch nie weze!

De sjieke en de rieke
bin aneêns mae eêl gewoon.
Me bin aolemille gelieke, 
gin mens vaol uut de toôn.
Moôier kan ‘t leven toch nie weze!

De straeten en de snelweg
dir a noe nog auto’s rieë
verandere, voe de beêsten,
in ‘n uutgelaete spelerieë.
Moôier kan ‘t leven toch nie weze!

De dôôve oôre aoles,
verblinde zieë zovee
as a gin mens nog oôit ezien ei;
verlamde lôôpe wee.
Moôier kan ‘t leven toch nie weze!

‘t Tochtje duur mae even,
vier daegen Carnaval.
Zô viere me ‘n toekomst
die a waer’eid worre za.
Moôier kan ‘t leven toch nie weze!