Verdraagzaam

Beschouwing

Zou 2017 een jaar van verdraagzaamheid kunnen worden? De vraag kwam bij mij naar boven naar aanleiding van het jaarlijks heviger afsteken van vuurwerk bij de jaarwisseling. Het knalvuurwerk kan mij werkelijk niet bekoren. Al enkele jaren kijk ik uit principe ook niet meer naar de kleurige en indrukwekkende vuurpijlen die de lucht in gaan. De angstige en dodelijk nerveuze huisdieren, de onzinnige verontreiniging van ons leefmilieu, het onveilige gevoel van kinderen en ouderen die over straat willen, dit alles voor een bedrag van een slordige 68 miljoen euro (terwijl Serious Request in vergelijking met dit bedrag 'slechts' een kleine 9 miljoen opbracht) - het zijn voor mij argumenten genoeg om te wensen dat het vuurwerkgeweld bij wet verboden zou worden.

Maar ik moet mijzelf tot de orde roepen. Ik begon met de vraag of 2017 een jaar van verdraagzaamheid zou kunnen worden. Afgezien van het gegeven, dat een volledig vuurwerkverbod niet haalbaar - en misschien zelfs niet wenselijk - is, vind ik dat er ruimte moet zijn (zij het niet onbeperkt) voor ieder die plezier beleeft aan vuurwerk. Ik wil verdragen dat een aantal mensen vuurwerk-minded zijn. Ik wil ook verdragen dat er mensen zijn die andere eetgewoontes erop na houden. Ik wil verdragen dat mensen het niet met mij eens zijn, op welke gebied dan ook. Ik wil verdragen dat mensen op 15 maart in het stemhokje andere keuzes maken dan de mijne. Ik wil verdragen dat er mensen zijn (al wordt dit een stuk moeilijker), die ondoordachte en soms zelfs denigrerende opmerkingen maken over andere bewoners van ons land, want ik besef dat deze opmerkingen gemaakt worden uit onwetendheid en angst. Maar ik krijg het echt moeilijk als ik moet verdragen dat mensen notoir onverdraagzaam zijn.

Principiële keuze

Verdraagzaamheid is geen lijdzaam toezien op wat er in de wereld gaande is. Verdraagzaamheid is een principiële keuze. Het is de keuze om de ander het recht te gunnen anders te zijn. Wie onverdraagzaam is, ontneemt de ander dit recht. En tegelijk moet worden ingezien, dat verdraagzaamheid schuurt. Want de principiële keuze voor verdraagzaamheid betekent, dat je ruimte laat voor wie je liever geen of minder ruimte zou willen geven. Wie uit principe kiest voor verdraagzaamheid mag daarom ook verdraagzaamheid verwachten van degenen die andere keuzes maken, andere denkbeelden huldigen, andere gewoontes of culturele zeden erop na houden.

Toch ligt de kwestie nog wat ingewikkelder. Want met het (al dan niet terechte) verwachten van andermans verdraagzaamheid ben je er nog niet. Dit soort verwachting ligt immers heel dicht bij een eis. En laat nou precies de eis een grote sta-in-de-weg zijn voor verdraagzaamheid. Je kunt verdraagzaamheid niet claimen, misschien wel voorleven. De basis voor geleefde verdraagzaamheid ligt, zo meen ik, in het besef van onderlinge verbondenheid. De verbondenheid, die mensen - hoe verschillend ze ook zijn - met elkaar hebben omdat ze allemaal in hun leven te maken hebben met hoop en vrees, met teleurstelling en opluchting, met boosheid en verzoening, met mislukking en weer opstaan, met liefde en haat, met de wens om hun kinderen een toekomst te bieden, met het verlangen om hun ouders een waardige oude dag te geven, met de behoefte om zelf te kunnen leven in veiligheid. Er is meer dat mensen met elkaar verbindt dan wat hen scheidt of zelfs uiteendrijft. Maar ook het zien van die verbondenheid is, net als het nastreven van verdraagzaamheid, een principiële keuze. Je moet het willen zien.

Verdraagt en vergeeft

En er is nog een ander element in het spel, waarop de apostel Paulus - toch wel de kampioen van het zoeken naar verbondenheid - ons wijst in zijn brief aan de Kolossenzen (3,13): 'Verdraagt elkander en vergeeft elkander, als de een tegen de ander een grief heeft. Zoals de Heer u vergeven heeft, zo moet ook gij vergeven.' Verdraagzaamheid en vergeving gaan hier hand in hand, het een kan niet zonder het ander. Vergeving is immers niet alleen een daad van barmhartigheid tegenover de ander, maar ook tegenover jezelf. Je geeft om zo te zeggen jezelf een nieuwe kans - vanuit het besef dat jezelf nou ook niet altijd de volmaakte mens bent die je misschien zou willen zijn. Door je eigen tekortkomingen te leren verdragen ben je ook beter in staat om de ander te verdragen. Ook daarin ligt een essentieel aanknopingspunt voor menselijke verbondenheid.

Verdraagzaamheid, verbondenheid, vergeving. Wat zou 2017 toch een mooi jaar kunnen worden, als dit mag lukken. Als mensen zich hiervoor inzetten. Als wij ons hiervoor inzetten.