25 september 2016

Morele keuzes

Overweging bij de 26e zondag door het jaar (jaar C)

Lezingen: Amos 6,1a.4-7; Lucas 16.19-31

Er was een experiment op TV met twee aapjes, die in verschillende kooien naast elkaar zaten. Als ze een steentje aan de onderzoeker gaven, kregen ze een beloning. Het aapje rechts kreeg zoete druiven, het aapje links zure stukjes komkommer. Na verloop van tijd weigerde het aapje links de komkommer nog te accepteren: het wilde ook van de zoete druiven. Kennelijk is ook bij sommige dieren een gevoel voor wat rechtvaardig is al meegegeven met de natuur.

Parabel van Lazarus en de rijke man
Anoniem schilderij (Brugge?, 1515-1525)
Catharijnenconvent Utrecht, gezien  7 feb 2015
Tot zwijgen gebracht

Dat gevoel voor rechtvaardigheid zit ook in de menselijke aard diep ingebakken. Maar we kennen genoeg situaties, waarin dat gevoel voor wat eerlijk is tot zwijgen gebracht kan worden. Als de eigen belangen van de een steeds maar zwaarder wegen dan de net zo legitieme belangen van de ander, dan ontstaat er onvrede tussen mensen. We vinden het moeilijk om de rijkdom die wij hier in het westen kennen te delen met vele miljoenen in andere continenten, die gebukt gaan onder armoede. We vinden het moeilijk om de verworvenheden van onze leefstijl los te laten ten gunste van een eerlijker verdeling van de aardse goederen. We vinden het moeilijk om in te zien, dat de aarde het gemeenschappelijke huis is van alle mensen die haar bewonen.

18 september 2016

Het kwaad te slim af

Overweging bij de 25e zondag door het jaar (jaar C)
Start van de Vredesweek

Lezingen: Amos 8,4-7; Lucas 16,1-13

Het bericht in de krant van afgelopen vrijdag loog er niet om: het extra geld dat de overheid beschikbaar stelt voor goede zorg wordt teveel gebruikt om nog meer managers en ict-ers te betalen. Zo komt goede zorg niet terecht bij de mensen die deze zorg het hardst nodig hebben. Er worden veel, misschien wel te veel regeltjes en wetten opgesteld die zo mogelijk alles in ons land onder controle moeten houden. Maar het lukt in Nederland (en elders) kennelijk niet om onze hebzucht onder controle te houden. Dat wordt door velen als zeer onrechtvaardig gevoeld. En die onrechtvaardigheid komt misschien wel het hardst aan bij mensen met een kleine beurs.

Ongenoegen, onvrede

De onrechtvaardigheid maakt in mensen gevoelens van ongenoegen wakker. En ongenoegen – als het niet serieus wordt genomen – kan een stevige aanjager zijn van onvrede. Dat beseft ook de profeet Amos, die we in de eerste lezing aan het woord hebben gehoord. Amos, afkomstig uit het zuidelijke Juda, keert zich tegen de rijke kooplui uit het noordelijk gelegen Israël. Namens God stelt hij hen in staat van beschuldiging: wegens corruptie, bedrog en valsheid in geschrifte. Dat zij daarbij vooral arme en rechteloze mensen benadelen, maakt hun schuld – in de ogen van God – alleen nog maar groter.  Hij heeft immers altijd een zwak gehad voor de armen en eenvoudigen. Daarom beëindigt Amos zijn striemende aanklacht met de woorden: 'De Heer heeft gezworen bij de heerlijkheid van Jakob: Geen van hun daden zal Ik ooit vergeten!'

11 september 2016

Barmhartig zijn

Overweging op de 24e zondag door het jaar (jaar C)

Lezingen: Exodus 32,7-11.13-14; 1 Timoteüs 1,12-17; Lucas 15,1-10

Iedere dag vind je in de krant twee kleine tekeningen, die bijna hetzelfde zijn, maar waarin je toch tien kleine verschillen kunt ontdekken. Je moet goed kijken en zoeken, maar uiteindelijk zijn ze wel te vinden. In de lezingen van deze dag zijn, als je goed zoekt, ook een paar details te vinden. Details die de moeite waard zijn om iets beter te bekijken.

Om te beginnen de eerste lezing. Als het volk in de woestijn een stierenbeeld heeft gemaakt, dan wordt Mozes daarop aangesproken: 'het volk dat jij uit Egypte hebt geleid,' briest God. Het lijkt wel alsof het Mozes zijn schuld is. Maar even later, als Mozes aan zijn verweer begint, wordt de bewijslast omgekeerd. 'Waarom boos zijn op het volk, dat U uit Egypte hebt geleid?' Mozes legt de verantwoordelijkheid dus terug bij God. Een ander opvallend detail is, dat God zegt: 'Ik zal dit volk in mijn woede vernietigen, maar jou – Mozes – zal ik een groot nageslacht geven.' En dan herinnert Mozes diezelfde God aan zijn belofte die hij deed aan de voorvaderen: niet alleen Mozes, maar heel het nageslacht van Abraham, Izaäk en Jakob zal talrijk zijn.

04 september 2016

Bruggen bouwen

Beschouwing

De film The Tree of Life gaat over de moeizame verhouding van Jack O'Brien met zijn vader, die een harde, bijna dictatoriale opvoeding voorstaat. De worsteling om met zijn vader in het reine te komen loopt – na veel twijfel en eenzaamheid – uit op een scène, waarin een verzoening tot stand komt. En de film eindigt met het beeld van een brug, die twee verre oevers van een rivier met elkaar verbindt.

De brug als symbool van verbinding. Het is een beeld dat hoop geeft, verwijst naar nieuwe mogelijkheden, mensen bijeen brengt en barrières overwint. Het is daarom met instemming dat ik Hillary Clinton, in de aanloop naar de presidentsverkiezingen in Amerika, haar running mate Bernie Sanders hoorde presenteren als iemand die bruggen bouwt in plaats van muren. Deze laatste woorden zijn een indirecte, maar duidelijke verwijzing naar de politiek die haar opponent Donald Trump voorstaat.