Biecht brengt bevrijding

Recensie van Il y a longtemps que je t'aime (2008)

Regie: Philippe Claudel

Fijnzinnig verteld, scherp geobserveerd, met mededogen voor het menselijk tekort laat Claudel ons de achtergronden zien van de 15-jarige gevangenschap van Juliette. Vanaf het moment dat ze, na haar vrijlating uit de penitentiaire inrichting, wordt opgehaald door haar zus Léa tot het moment, waarop Juliette tegenover Léa bekent waarom ze haar zoontje van zes een barmhartige dood heeft laten sterven, blijf je als kijker aan het beeldscherm gekluisterd: geboeid, verbijsterd en geraakt.

Juliette was arts en is veroordeeld voor moord op haar zesjarige zoon Pierre. Als ze de gevangenis verlaat, heeft ze in de voorbije periode nauwelijks contact heeft gehad met haar familie. Haar jongere zus Léa vangt haar op in haar huis, waar ze woont met haar man, haar twee geadopteerde dochtertjes P'tit Lys en Emilia en haar schoonvader. Juliette is een gesloten, introverte, ook enigszins wantrouwige vrouw, terwijl Léa, die literatuur doceert op de universiteit, alles doet om Juliette te laten voelen hoeveel ze van haar zus houdt.

Verborgen

De film bestaat uit telkens korte fragmenten, die bij elkaar een beeld tekenen van de ontwikkeling die de relatie van Juliette en Léa doormaakt. Die fragmenten laten ook zien, hoe de omgeving van de twee zussen een rol speelt in de ontwikkeling van hun relatie. De film is ook het verhaal over de kracht, die twee kwetsbare vrouwen weten aan te boren om – ieder op hun eigen manier – overeind te blijven in een leven vol onzekerheden, teleurstellingen en tegenstrijdigheden. De regisseur brengt alle spelers tot een wijze van acteren, die erg naturel aandoet. Kristin Scott Thomas in de rol van Juliette en Elsa Zylberstein als Léa zetten hun personages zeer overtuigend neer.

Het verhaal laat op verschillende (zelfs vele) momenten zien, hoezeer mensen zich laten leiden door wat ze voor anderen verborgen houden. Want er is veel dat verborgen blijft, of moet blijven. De veroordeling van Juliette, wanneer ze gaat solliciteren als secretaresse in een ziekenhuis. De muzikaliteit van Léa, die verborgen blijft voor haar geadopteerde dochter P'tit Lys. Het eigenlijke beroep van Juliette, als P'tit Lys daarnaar vraagt. En in het zwembad het feit, dat Lea überhaupt een zus heeft. Maar ook de vasthoudende geslotenheid van Juliette over de motieven van haar daad, die tot de veroordeling heeft geleid. En tenslotte het zoeken naar medische informatie (zonder Juliette daarin te kennen) door Léa om erachter te komen wat haar zus feitelijk heeft gedaan. Al deze geheimen kunnen gezien worden als een overlevingsmechanisme, want de prijsgeven ervan zou de kwetsbaarheid van de dragers ontoelaatbaar groot maken.

Biecht

Maar ten leste wordt het grote geheim achter de daad van Juliette – als in een biecht – geopenbaard. Door de vasthoudende liefde van Léa wordt Juliette uitgenodigd, of misschien wel gedwongen, haar introverte houding prijs te geven. Geëmotioneerd laat ze haar zus – en de kijker – delen in haar verdriet om het verlies van haar zoon. Iets van dat verdriet was al voelbaar, maar nog zeer ingehouden, ergens halverwege de film, als Juliette in het Musée des Beaux-Arts in Nancy het schilderij Le Douleur (Het verdriet) van Emile Friant aanschouwt. Maar nu, op het einde van de film, komt het verdriet in alle hevigheid tot uiting. Juliette vertelt, dat ze de vijftien jaar gevangenis heeft geaccepteerd als consequentie van haar handelen. Maar: 'De ergste gevangenis is de dood van een kind,' zegt ze.

De laatste confrontatie van de twee zussen brengt het verhaal tot een dramatische climax. De biecht tegenover Léa is voor Juliette vooral een harde confrontatie met zichzelf. Maar lucht ook op. Dat is immers ook de functie van een biecht: dat je niet langer alleen rond loopt met een geheim dat moeilijk of niet te dragen is, en dat je de kans gegeven wordt een nieuw begin te maken. Zo'n functie kan de biecht alleen maar vervullen als het luisteren van de biechtvader (biechtmoeder, in dit geval) een liefdevol luisteren is en het oordeel barmhartig. Een andere belangrijke voorwaarde voor de bevrijdende werking van de biecht is, zoals we ook zien in films als Dead Man Walking (1995) en Troubled Water (2009), dat de biechteling haar daad in volle omvang onder ogen ziet. Dan pas is Juliette in staat om de voor haarzelf bevrijdende woorden te spreken: 'Ik ben er.'